Sáng kiến kinh nghiệm Thiết kế bài học Tập đọc Lớp 2 theo hướng đổi mới phương pháp dạy học

 THIẾT KẾ BÀI HỌC TẬP ĐỌC LỚP 2 THEO HƯỚNG ĐỔI MỚI 
 PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
 MỞ ĐẦU
 1- Lý do chọn đề tài:
 Như chúng ta đã thấy, thay sách mới cho bậc học phổ thông là một ván đề 
nóng hổi đang được cả nước quan tâm.
 Tự hào là người giáo viên tiểu học, người trực tiếp đưa chương trình sách 
mới tiểu học vào thực tiễn, đem những đổi mới, hiện đại đến với học sinh tiểu học 
nhằm đưa chất lượng giáo dục tiểu học lên một tầm cao mới. Chúng tôi, những 
người đang giảng dạy chương trình sách mới thấy rõ những ưu điểm nổi trội của 
sách mới và cũng thấy được những đòi hỏi cao đối với người dạy về việc phát huy 
triệt để ưu thế cuả sách mới, phát triển khả năng của học sinh ở mức độ cao nhất.
 Bởi vậy, để tránh những lúng túng vf khó khăn trong dạy học, bởi sự mới lạ 
của sách mới; giúp người dạy, người học tiếp cận và nhanh chong quen thuộc với 
toàn bộ chương trình tiểu học mới, dạy và học sáng tạo nhằm nâng cao chất lượng 
giáo dục tiểu học, tôi đã lựa chọn nghiên cứu môn tập đọc - môn học tạo đà cho 
mọi môn học ở bậc tiểu học, với đề tài "Thiết kế bài học Tập đọc lớp 2 theo 
hướng đổi mới phương pháp dạy học"
 2- Lịch sử vấn đề:
 Đổi mới phương pháp dạy học ở tiểu học là vấn đề đã được Đảng, Nhà nước 
ta và Bộ giáo dục đào tạo đặt ta từ những năm 90. Đã không ít những đề tài nghiên 
cứu khoa học lớn nhỏ của các nhà khoa học, nhà giáo, và rất nhiều các cuốn 
sách, tài liệu trình bày về đổi mới phương pháp dạy học ở tiểu học như: " Đổi mới 
nội dung và phương pháp giáo dục ở tiểu học" - Nguyễn kế Hào, Nguyễn Hữu 
Dũng - NXBGD 1998, " Dạy văn cho học sinh tiểu học" - Hoàng Hoà Bình - 
NXBGD 1999,. Đặc biệt đáng quan tâm là nội dung đổi mới phương pháp dạy 
học được cụ thểt hoá trong các tài liệu tập huấn thay sách cho giáo viên tiểu học từ 
năm 2001 đến nay và sách Giáo viên của tất cả các lớp, các môn học ở tiểu học. 
Song đó chỉ là những vấn đề lý luận về đổi mới phương pháp trong dạy học nói 
 1 hợp với sự tiếp nhận và thực hiện dễ dàng hoạt động mới theo chức năng của 
chúng.Chức năng phát âm - tập đọc.
 Khả năng nhận thức, tư duy,tưởng tượng,tình cảm, trí nhớ và nhân cách học 
sinh đang được hình thành, tiềm tàng khả năng phát triển và đang được phát triển.
 Học sinh tiểu học hông nhiên, ngây thơ, trong sán, hiếu động,tò mò, thích 
hoạt độn, khám phá, thường độc lập, tự làm việc theo hứng thú của mình.
 Thầy cô là hình tượng mẫu mực nhất, đưcợ trẻ tôn sùng nhất, mọi điều trẻ 
đều nhất nhát nghe theo ; sự phát triển nhân cách hoc sinh tiểu học phụ thuộc phần 
lớn vào qúa trình dạy học và giáo dục của thầy cô trong nhà trường tiểu học.
 Dạy Tập đọc cho học sinh tiểu học, đặc biệt ở các lớp đầu cấp là bước đầu 
đem đến sự vận động khoa học cho bộ não và các cơ quan phát âm, ngôn ngữ, 
đem đến những tinh hoa văn hóa, cảm thụ văn học,rèn luyện tình cảm đạo đức, ý 
chí, ý thức, hành động đúng cho trẻ, định hướng con đường phát triển, hình thành 
nhân cách trẻ ; phát triển khả năng học tập các môn học khác, là điều kiện phát 
triển toàn diện học sinh tiểu học.
 Nhân cách học sinh tiểu học phát triển đúng đắn hay lệch lạc và phụ thuộc 
quá trình giáo dục cuả người thầy tiểu học mà trong đó phương tiện là nghe, đọc , 
nói , viết, có được nhờ học tap đọc. Dạy học tập đọc đòi hỏi người thầy phải có 
phương pháp dạy học phù hợp với đặc điểm sinh lý học sinh tiểu học, phù hợp sự 
phát triển tiến bộ của khoa họ, xã hội, đáp ứng nhu cầu ham hiểu biết của học sinh 
tiểu học và tăng cường giá trị giáo dục đạo đức, nhân cách trẻ.
 1.2- Cơ sở ngôn ngữ và văn học của việc dạy Tập đọc:
 Ngôn ngữ học đã chỉ rõ những nội dung cụ thể về các vấn đề của ngôn ngữ 
như: Chữ viết, chính âm, chính tả, nghĩa của từ - câu - đoạn - văn bản, ngữ điệu, 
nhịp điệu, tình cảm ngôn ngữ. Đó chính là những vấn đề gắn bó vưới việc dạy và 
học Tập đọc của thầy trò trường tiểu học.
 Văn học là nghệ thuật, là tinh hoa của ngôn ngữ, là tình cảm đạo đức, lý tưởn, 
tình yêu. Nó có được nhờ cảm xúc của tâm hồn, nó làm cho tam hồn con người 
thêm phong phú, sâu sắc.
 3 Nhiệm vụ thứ ba của Tập đọc là làm giàu kiến thức về ngôn ngữ, đời sống và 
kiến thức văn học cho học sinh. Đọc giúp học sinh hiểu biết hơn, bồi dưỡng ở các 
em lòng yêu cái thiện và cái đẹp, dạy các em biết suy nghĩ một cách logic cũng 
như biết tư duy có hình ảnh Dạy học không chỉ giáo dục tư tưởng dạo đứec mà 
còn giáo dục tính cách, thị hiếu thẩm mĩ cho học sinh. Dạy Tập đọc có ý nghĩa to 
lớn vì nó thực hiện cả 3 nhiệm vụ : giáo dục, giáo dưỡng và phát triển.
 Như vậy, ta thấy phương pháp dạy Tập đọc nói chung và Tập đọc lớp 2 nói 
riêng phoả dựa trên cơ sở thực hiện các nhiệm vụ của môn tập đọc trong nhà 
trường tiểu học: Giáo dưỡng - giáo dục và phát triển.
 2 - Cơ sở thực tiễn:
 2.1 - Khảo sát tài liệu dạy - học môn tập đọc lớp2:
 2.1.1- Tài liệu học tập của học sinh:
 Tài liệu học tập của học sinh đối với môn học Tiếng Việt lớp 2 gồm SGK và 
vở bài tập, song do vở bài tập Tiếng Việt kông biên soạn bài tập cho phân môn 
Tập đọc nên ta chỉ xem xét Tập đọc trên SGK Tiếng Việt lớp 2.
 Với tổng số 93 văn bản tập đọc được dạy - học trong 124 tiết/ 31 tuần thực 
học ( khôngkể 4 tuần ôn tập ) phân môn Tập đọc lớp 2 được chia ra các mảng với 
15 chủ điểm cụ thể.
 - Tiếng Việt lớp 2 - tập 1 với các bài tập đọc tập trung vào các mảng: Học 
sinh - nhà trường - gia đình, với 8 chủ điểm : Em là học sinh, Bạn bè, Trường 
học, Thầy cô, ông bà, cha mẹ, anh em , bạn trong nhà.
 - Tiếng việt lớp 2 - tập 2 với các bài tập đọc tập trung vào các mảng: Thiên 
nhiên- Đất nước , với 7 chủ điểm: Bốn mùa, Chim chóc, Muông thú, Sông biển, 
Cây cối, Bác Hồ, Nhân dân.
 ( Mỗi chủ điểm được học trong 2 tuần được gọi là một đơn vị học)
 * Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 2 có nhiều ưu điểm:
 - Trình bày khoa học: kênh chữ rõ ràng, ngắn gọn ; kênh hình chiếm khối 
lượng lớn, rõ nét, hình ảh phong phú, màu sắc đẹp, hấp dẫn.
 - Nội dung các bài đọc mang tính thiết thực, gần gũi, tính hướng dẫn giao tiếp 
rõ rệt, chứa đựng tình cảm cảm động hay vui nhộn, cuốn hút.
 5 thành ý thức và hành động ở học sinh chưa đáp ứng thoả đáng nhu cầu phát triển 
của cá nhân và yêu cầu của nhà trường và gia đình.
 Khảo sát chất lượng học sinh lớp 2 tháng 12/2005
 Đọc đúng Hiểu văn bản Cảm thụ Hành động 
Lớp TSHS thẩm mĩ
 SL % SL % SL % SL %
2A 25 22 88 21 84 14 56 12 48
2B 25 23 92 21 84 13 52 11 44
 3 - Các biện pháp dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy 
học:
 Đổi mới phương pháp dạy học khôngđược hiểu là máy móc là dạy học bó 
buộc: phải có phiếu bài tập, phải hoạt độngnhóm, phải chơi trò chơi, không phải 
là tìm ra phương pháp dạy học mới. Đổi mới phương pháp dạy học là phát huy 
những ưu điểm tích cực của các phương pháp dạy học truyền thống kết hợp với 
các hình thức tổ chức cho học sinh học tập một cách tự lực, tích cực nhất. 
 Chúng ta đều beíet trong điều kiện cụ thể của mỗ đại phương, mỗi nhà 
trường, mỗi lớp học đều mang những đặc thù riêng đòi hỏi người dạy học jphaỏi 
vận dụng cái đổimới vào điềukiện cụ thể cho hiệu quả. Đó mới thực sự là dạy học 
đổi mới. Đổi mới phương pháp dạy học không chỉ dừng ở vận dụng nó đòi người 
giáo viên phảo năng động sáng tạo để có những thay đổi, để có những giờ học mới 
lạ hấp dẫn, hiệu quả.
 Để thiết kế bài tập đọc lớp 2 theo hướng đổi mới phương pháp dạy học chúng 
ta phải tìm được các biện pháp dạy học theo định hướng đổi mới, phải tìm được 
các hình thức dạy học đổi mới cụ thể để đưa vào kế hoạch bài học khi thiết kế.
 3.1. Tăng cường đổi mới trong việc rèn luyện và phát triển kỹ năng cho 
học sinh.
 3.1.1. Đọc mẫu bằng tâm hồn văn học và âm nhạc
 Đọc mẫu đòi hỏi giáo viên phải đọc đúng, rõ ràng, ngữ điệu phù hợp. Đó là 
việc thể hiện giọng đọc, ngắt giọng diễn cảm, thể hiện tốc độ, cường độ, cao độ 
của âm thanh.
 7 điệu,Giáo viên tổ chức cho các em luyện đọc kỹ câu dài, câu "chốt" của bài văn 
để ngắt nghỉ đúng ý nghĩa của câu, đồng thời là cơ sở cho việc hiểu, cảm htu văn 
bản. Ngoài ra, có thể chọn một đoạn chính( có ý nghĩa khái quát hoặc khó đọc) để 
luyện kỹ hơn, nhiều hơn.
 Ví dụ: bài "Sự tích cây vú sữa"
 Cần chú ý ngắt nghỉ đúng khi đọc câu văn: Cởu đi la cà khắp nơi/ chẳng nghĩ 
đến mẹ ở nhà / mỏi mắt mong chờ"; "Lá một mắt xanh bóng/ mặt kia đỏ hoe/ như 
mắt mẹ khóc / chờ con." đay cũng là các câu văn " chốt"của bài, nói lên tình cảm 
yêu tương của ngưởi mẹ.
 Trong khi đọc ddoaj, học sinh kết hợp tìm hiểu nghĩa từ với cá cách như sau:
 - Dùng tranh ảnh vật thật 
 Nêu ví dụ, tình huống, câu chuyện nói lên ý nghĩa của từ.
 -Đặt câu có từ đó đẻ giải thích.
 - Tìm từ cùng nghĩa để thay thế, từ trái nghĩa để phủ định.
 - Dùng cử chỉ, động tác, cách biểu hiện để mưu tả.
 -Định nghĩa từ.
 Bước 3: Đọc từng đoạn theo nhóm ( Đọc luân phiên các bạn trong nhóm, 
do học sinh tự điều khiển)
 Mục đích: Học sinh được luyện đọc tự giác, tích cực,tự nhiên, chủ động, có 
thể học tập lẫn nhau.
 * Lưu ý với các nóm học sinh:
 - Điều khiển đểt tất cả các bạn trong nhóm được đọc lần lượt
 - Cường độ đọc vừa đủ nghe trong nhóm không ảnh hưởng đến nhóm khác 
 - Chú ý nghe bạn đọc, phát hiện lỗi để sửa.
 - Bạn đọc yếu được luyện đọc nhiều hơn, được các bạn giúp đỡ nhiều hơn 
 Trong hoạtđộng đọc nhóm, giáo viên phải thường xuyên quan tâm , giúp đỡ, 
hỗ trợ để các nhóm hoạt động có hiệu quả. Vài lần đầu giáo viên chọn cử nhóm 
trưởng sau cho học sinh tự cử và luân phiên nhau làm nhóm trưởng để tát csr các 
em đều được làm quen với công việc tổ chức, được rèn luyện khả năng nói và giao 
 9 - Vơi hệ thống câu hỏi trong sách giáo khoa, giáo viên có thể bổ sung thêm 
các câu hỏi gợi mở, dẫn dắt hợc tách nhỏ câu hỏi cho phù hợp với đối tượng học 
sinh . Một nội dung rất quan trọn là liên hệ, vận dụng thực tĩên và hình thành ý 
thức, thái độ ứng xử đúgn mực trong cuộ sống hàng ngày. Đó không chỉ là việc 
làm giáo dục tình cảm, cảm xúc thẩm mĩ văn học cho học sinh mà còn là giáo dục 
đạo đức, giáo dục vệ sinh môi trường, giáo dục nhân văn  cho các em .
 Ví dụ: 
 Sau khi trả lời các câu hỏi tìm hiểu bài: " Mẩu giấy vụn" giáo viên đưa thêm 
tình huống cụ thể như: Nhận xét về công tác vệ sinh của lớp tavà nêu trách nhiệm 
của mình trong công tác này.
 Như vậy học sinh mới có ý thức quan sát nhận xét và làm tốt hơn công tác vệ 
sinh trường lớp.
 Với bài " Tự thuật" có thể thêm các yêu cầu: về nhà em hãy viét tự thuật về 
mình ( học sinh được làm quen với viết văn bản, chính là giao tiếp bằng văn bản)
 * Chú ý: Trong qúa trình hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài, giao viên cần khai 
thức tốt những từ " nút", câu " chìa khóa" chứa đựng nội dung ý nghĩa của bài. 
Những từ, câu đó thường không được sách hướng dẫn đề cạp mà phải do giáo viên 
tự tìm ra qua quá trình thâm nhập, cảm nhận bài đọc. Giáo viên càn tạo ra các tình 
huống hoặc dùng câu hỏi mở để học sinh liên tưởng, tưởng tượng để hiểu được ý 
nghĩa của nó trong văn cảnh và " cảm" được cái nhân văn sâu sắc, lớn lao.
 Ví dụ: Trong bài " Mẹ " có câu:
 Đêm nay con ngủ giấc tròn
 Mẹ là ngọn gió của con suốt đời
 - Học sinh giải nghĩa từ " giấc tròn" : giấc ngủ ngon làh đầy đặn
 - Giáo viên gợi thêm: Nhờ đâu con nghủ ngon lành trong thời tiết nóng nực? 
 ( Nhờ mẹ thực , mẹ quạt , mẹ ru ) . Em hãy tả về hình ảnh người mẹ trong 
khung cảnh ấy? Như vậy học sinh có cảm xúc, xúc động và cảm nhận được tình 
yêu thương sự hi sinh của mẹ dàng cho mình.
 3.3 - Phát triển khả năng đọc diễn cảm của học sinh trong khâu luyện 
đọc lại:
 11