Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm tổ chức trò chơi có hiệu quả ở môn toán Lớp 2

 PHẦN I
 ĐẶT vÊn ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài :
 Trong chương trình giáo dục tiểu học hiện nay, môn Toán cùng với các 
môn học khác trong nhà trường Tiểu học có những vai trò góp phần hết sức quan 
trọng đào tạo nên những con người phát triển toàn diện. Toán học là môn khoa 
học tự nhiên có tính lôgic và tính chính xác cao, nó là chìa khoá mở ra sự phát 
triển của các bộ môn khoa học khác. Muốn học sinh Tiểu học học tốt được môn 
Toán thì mỗi người giáo viên không phải chỉ truyền đạt, giảng giải theo các tài 
liệu đã có sẵn trong Sách giáo khoa, sách hướng dẫn và thiết kế bài giảng một 
cách dập khuôn, máy móc làm cho học sinh học tập một cách thụ động. Nếu chỉ 
dạy học như vậy thì việc học tập của học sinh sẽ diễn ra thật đơn điệu, tẻ nhạt và 
kết quả học tập sẽ không cao. Nó là một trong những nguyên nhân gây ra cản trở 
việc đào tạo các em thành những con người năng động, tự tin, sáng tạo sẵn sàng 
thích ứng với những đổi mới diễn ra hàng ngày. §èi víi môn toán ở bậc Tiểu 
học, yêu cầu của giáo dục hiện nay đòi hỏi phải đổi mới phương pháp dạy học 
theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh. Vì vậy người 
giáo viên phải gây được hứng thú học tập cho các em bằng cách lôi cuốn các em 
tham gia vào các hoạt động học tập. Hiểu rõ tâm lý của trẻ nhỏ rất hiếu động, tò 
mò, thích khám phá nên tôi cố gắng thiết kế những tiết dạy thật nhẹ nhàng, sinh 
động, gây hứng thú với các em. Sao cho “Học mà chơi, chơi mà học”. Vui chơi 
như thế nào để vẫn có ích cho việc học tập mà lại khắc sâu được bài hơn. V× thÕ 
Trò chơi học tập là một hoạt động mà các em hứng thú nhất. Các trò chơi có 
nội dung toán học lý thú và bổ ích phù hợp với việc nhận thức của các em. 
Thông qua các trò chơi các em sẽ lĩnh hội những tri thức toán học một cách dễ 
dàng, củng cố, khắc sâu kiến thức một cách vững chắc, tạo cho các em niềm say 
mê, hứng thú trong học tập, trong việc làm. Khi chúng ta đưa ra được các trò 
chơi toán học một cách thường xuyên, khoa học thì chắc chắn chất lượng dạy 
học môn toán sẽ ngày một nâng cao.
 1 4. Phương pháp nghiên cứu : 
 Để thực hiện đề tài này, tôi đã sử dụng các phương pháp sau :
 a. Nghiên cứu tài liệu : 
 - Đọc các tài liệu sách, báo, tạp chí giáo dục .... có liên quan đến nội dung 
đề tài.
 - Đọc SGK, sách giáo viên, các loại sách tham khảo : Toán tuổi thơ, giúp 
em vui học toán.
 b. Nghiên cứu thực tế :
 - Dự giờ, trao đổi ý kiến với đồng nghiệp về nội dung các trò chơi toán học.
 - Tổng kết rút kinh nghiệm trong quá trình dạy học.
 - Tổ chức và tiến hành thực nghiệm sư phạm (Soạn giáo án đã thông qua 
các tiết dạy) để kiểm tra tính khả thi của đề tài 
 c. Phương pháp trực quan:
 Hướng dẫn học sinh hoạt động trực tiếp trên các hiện tượng, sự vật cụ 
thể, để dựa vào đó mà nắm bắt được kiến thức, kỹ năng của môn Toán.
 d. Phương pháp thực hành – luyện tập:
 Thực hành, luyện tập các kiến thức, kỹ năng của môn học.
 e. Phương pháp gợi mở vấn đáp:
 Sử dụng một hệ thống các câu hỏi để hướng dẫn học sinh suy nghĩ và 
lần lượt trả lời từng câu hỏi, từng bước tiến dần đến kết luận cần thiết, giúp học 
sinh tự mình tìm ra kiến thức mới.
 g. Phương pháp giảng giải minh họa:
 Dùng lời nói để giải thích tài liệu toán, kết hợp với các phương tiện trực 
quan để hỗ trợ cho việc giải thích.
 3 PHẦN II 
 NỘI DUNG vµ gi¶i ph¸p
 Chương I: CƠ SỞ LÝ LUẬN :
 1. Vị trí của môn toán trong trường Tiểu học : 
 Trong trường phổ thông nói chung, trường tiểu học nói riêng, môn Toán 
góp phần quan trọng trong việc đặt nền móng cho việc hình thành và phát triển 
nhân cách học sinh, nó có khả năng to lớn trong việc giúp học sinh phát triển các 
năng lực và phẩm chất, trí tuệ. Môn toán cũng như những môn học khác cung 
cấp những tri thức khoa học ban đầu, những nhận thức về thế giới xung quanh và 
bồi dưỡng tình cảm đạo đức tốt đẹp của con người. Thật vậy, do tính chất trừu 
tượng, khái quát cao, suy luận lôgic chặt chẽ, toán học có khả năng hình thành ở 
người học óc trừu tượng, năng lực tư duy lôgic chính xác. Việc tìm kiếm cách 
chứng minh một định lí, tìm lời giải hay cho một bài toán...có tác dụng trong 
việc rèn luyện cho học sinh các phương pháp tư duy khoa học trong học tập, 
trong việc giải quyết các vấn đề, biết cách quan sát, phân tích, tổng hợp, so sánh, 
dự đoán, suy luận, chứng minh...Qua đó rèn luyện cho học sinh trí thông minh 
sáng tạo. Không những thế, môn Toán còn góp phần tích cực vào việc giáo dục 
cho các em những phẩm chất đáng quí trong học tập, lao động và cuộc sống, 
như: tính kỷ luật, tính kiên trì, tính chính xác, biết cảm thụ cái đẹp trong những 
ứng dụng phong phú của toán học, tìm ra cái đẹp của những lời giải hay,... Khi 
nhận ra điều này, học sinh ngày càng yêu thích, say mê môn Toán hơn, tích cực 
học tập, ứng dụng nó, từ đó mà chất lượng học toán ngày càng cao hơn. Môn 
toán ở trường Tiều học là một môn độc lập, chiếm phần lớn thời gian trong 
chương trình học của trẻ. Môn toán có tầm quan trọng to lớn. Nó là bộ môn khoa 
học nghiên cứu có hệ thống, phù hợp với hoạt động nhận thức tự nhiên của con 
người. Môn toán có khả năng giáo dục rất lớn trong việc rènluyện, thao tác tư 
duy cần thiết để con người phát triển toàn diện, hình thành nhân cách tốt đẹp cho 
con người lao động trong thời đại mới.
 5 Học sinh Tiểu học không thể ngồi quá lâu trong giờ học cũng như làm 
một việc gì đó nhiều thời gian vì thế giáo viên có thể thay đổi hoạt động học của 
các em trong giờ học: cho các em thảo luận, làm bài tập hoặc thông qua trò chơi. 
Có như vậy mới gây được hứng thú học tập và khắc sâu được bài học.Vì vậy 
người giáo viên phải tạo ra hứng thú trong học tập và phải thường xuyên được 
luyện tập.
 Trẻ hiếu động, ham hiểu biết cái mới nên dễ gây cảm xúc mới song các 
em chóng chán. Do vậy trong dạy học giáo viên phải sử dụng nhiều đồ dùng dạy 
học, đưa học sinh đi tham quan, đi thực tế, tăng cường thực hành, tổ chức các 
trò chơi xen kẽ ... để củng cố khắc sâu kiến thức.
 7 - Trong quá trình giảng dạy, tôi luôn tự nghiên cứu các tài liệu, sách 
báo, học tập đồng nghiệp, vận dụng phương pháp dạy học sao cho đạt hiệu quả 
cao nhất.
 2. Khó khăn: 
 - Tr­êng TiÓu häc Cổ Đô lµ mét tr­êng xa trung t©m cña huyện Ba Vì, 
®a sè häc sinh lµ con em n«ng d©n lao ®éng thuÇn tuý nªn Ýt cã ®iÒu kiÖn giao 
l­u, tiÕp xóc víi cuéc sèng ån µo tÊp nËp n¬i thÞ thµnh mµ cuéc sèng xung quanh 
c¸c em chØ lµ lµng quª víi ruéng ®ång vµ nh÷ng con ng­êi lao ®éng hiÒn lµnh, 
cho nªn tÊt c¶ mäi ®iÒu kiÖn nh­: nhËn thøc cña phô huynh vµ häc sinh ®Òu h¹n 
chÕ. V× vËy nã cã ¶nh h­ëng kh«ng Ýt ®Õn phong trµo häc tËp cña häc sinh. Do 
®ã c¸c em rÊt nhót nh¸t rôt rÌ khi giao l­u tiÕp xóc víi mäi ng­êi kh«ng m¹nh 
d¹n, tù tin nh­ nh÷ng häc sinh ë c¸c vïng gÇn thÞ x·, thị trấn. 
 - Lớp t«i chủ nhiệm cã nhiều học sinh nam, các em hiÕu đéng, một số học 
sinh chưa chăm học, học còn yếu môn toán nên tự ti, chưa mạnh dạn tham gia 
vào các hoạt động học tập. 
 - Trong nhiều năm qua, mặc dù đã đổi mới phương pháp dạy học Toán 
nhưng một số giáo viên vẫn còn nặng tâm lý đây là môn học chính nên trong quá 
trình giảng dạy luôn chú trọng việc truyền thụ kiến thức với mục đích giúp học 
sinh học tốt môn này. Việc sử dụng trò chơi học tập đối với một số giáo viên còn 
là hình thức hoặc có sử dụng trò chơi thì cũng ở mức gượng ép, miễn cưỡng, còn 
nếu có thì cũng rất ít. Mặt khác, còn một số giáo viên khi sử dụng các trò chơi 
học tập thì chưa chọn lọc kỹ, chưa có tác dụng thiết thực phục vụ mục tiêu của 
bài học nên việc tổ chức trò chơi chưa đạt hiệu quả. Trß ch¬i trong giê häc To¸n 
t¹o høng thó cho c¸c em, gióp c¸c em yªu thÝch, say mª m«n häc nh­ng nÕu 
kh«ng ®­îc sö dông thÝch hîp, th­êng xuyªn th× thao t¸c cña c¸c em bì ngì, 
lóng tóng.
 9 ch­a tæ chøc héi th¶o, ch­a ®­îc x©y dùng thµnh quy tr×nh, ch­a ®­îc nh©n réng 
r·i ®Ó ¸p dông. 
 - Mét bé phËn gi¸o viªn khi d¹y to¸n líp 2 ch­a linh ho¹t lùa chän c¸c 
h×nh thøc d¹y häc phï hîp víi néi dung bµi mµ chØ thiªn vÒ viÖc häc sinh ghi nhí 
tri thøc, n¾m ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt råi t¸i hiÖn l¹i ®Ó gi¶i quyÕt bµi tËp t­¬ng tù 
mét c¸ch cøng nh¾c, kh«ng g¾n liÒn ho¹t ®éng d¹y häc víi øng dông thùc tiÔn, 
kh«ng t¹o ra vµ duy tr× sù høng thó, tÝch cùc häc tËp cña häc sinh.
 - Mét sè gi¸o viªn ®· b¾t ®Çu ®Ó ý ®Õn viÖc thiÕt kÕ trß ch¬i trong d¹y häc 
To¸n nh­ng ch­a sö dông th­êng xuyªn liªn tôc mµ chØ sö dông nhiÒu trong 
nh÷ng giê thao gi¶ng.
 + Kết quả khảo sát chất lượng m«n To¸n của học sinh lớp 2D, Năm học 
 2011 – 2012, trước khi thực hiện đề tài như sau : 
 Sĩ số lớp : 28 em
 Học lực Đầu năm
 môn
 Giỏi 8 em = 28,5 %
 Khá 9em = 32,1 %
 Trung bình 6 em = 21,4 %
 Yếu 5em = 18 %
+ Kết quả khảo sát chất lượng m«n To¸n của học sinh lớp 2A - Năm học 
 2012 – 2013, trước khi thực hiện đề tài như sau : 
 Sĩ số lớp : 29 em
 Học lực Đầu năm
 môn
 Giỏi 10em = 34,5 %
 Khá 8 em = 27,5 %
 Trung bình 7em = 24,1 %
 Yếu 4em = 13,9 %
 Tõ nhu cÇu thùc tÕ ®Æt ra t«i nhËn thÊy viÖc thiÕt kÕ trß ch¬i gãp phÇn ®æi 
míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc, n©ng cao chÊt l­îng d¹y häc m«n To¸n nãi chung vµ 
To¸n 2 nãi riªng lµ rÊt cÇn thiÕt.
 11 Trò chơi thường được tiến hành sau giờ học hoặc một phần thời gian còn 
lại của tiết học. Do đó, làm cho học sinh nhanh chóng giải tỏa tâm lý căng thẳng.
Thông qua trò chơi toán học còn giúp các em tinh thần đoàn kết, hợp tác trong 
học tập. Trò chơi toán học còn là sân chơi lành mạnh bổ ích.
 Cuối cùng trò chơi toán học góp phần cải tiến phương pháp dạy học, nâng 
cao chất lượng dạy học theo phương pháp dạy học mới, dạy học phát huy tính 
tích cực của học sinh.
2. Thiết kế nội dung trò chơi:
 2.1. Nội dung :
 Như đã xác định mục đích, ý nghĩa của trò chơi, chúng ta nên tổ chức trò 
chơi vào phần củng cố bài là hợp lý nhất. Vì vậy, nội dung trò chơi phải nhằm 
củng cố, khắc sâu trọng tâm của bài dạy. Xây dựng nội dung của trò chơi phải 
đảm bảo những yêu cầu sau:
 - Đảm bảo yêu cầu phổ cập: nghĩa là đa phần các bài tập trong trò chơi 
phải có mức độ vừa phải, đủ để học sinh bình thường có thể giải quyết được 
trong thời gian ngắn. Đồng thời, có nhiều bài tập để nhiều học sinh tham gia.
 - Có yếu tố sáng tạo: trong trò chơi nên có 01 bài tập (hoặc 01 ý) trở lên 
có nội dung sáng tạo. Để giải quyết những bài tập này học sinh phải vận dụng 
những kiến thức một cách có hệ thống hơn, linh hoạt hơn, sáng tạo hơn.
 - Nội dung trò chơi phải được phân cách thành những yêu cầu những đơn 
vị kiến thức, mỗi bài tập đó với từng cá nhân học sinh.
 - Nội dung trò chơi nên thể hiện trong nhiều dạng bài tập, nhiều hình thức 
thể hiện khác nhau (tùy theo mỗi dạng bài dạy, mỗi tiết dạy, mỗi khối lớp). Ví 
dụ điền vào chỗ trống, ô trống, dùng vạch nối tương ứng để tạo thành cặp liên 
kết đúng, điền trắc nghiệm đúng sai, điền kết quả v.v
 * Lưu ý : Ngôn ngữ diễn đạt trong trò chơi phải đầy đủ, ngắn gọn, 
mạch lạc, dễ hiểu, tránh hiểu lầm.
 Vì vậy, khi thiết kế nội dung một trò chơi ta có thể lấy nội dung bài học 
hoặc một bài tập thuộc trọng tâm bài trong sách giáo khoa. Sau đó, bằng sự “chế 
 13