Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm qua việc sử dụng phương tiện, đồ dùng dạy học đối với môn Toán Lớp 2

 A. ĐẶT VẤN ĐỀ
 Trong dạy học ở Tiểu học nói chung và dạy học Toán nói riêng. Do những 
đặc điểm về phát triển tư duy của lứa tuổi tiểu học, dạy và học toán ở tiểu học phải 
là sự giáo dục toán học mang lại tri thức toán học sơ đẳng cần thiết cho cuộc sống 
và phát triển phù hợp với lứa tuổi tiểu học. Đồng thời là giai đoạn chuẩn bị quan 
trọng cho thực hiện quá trình giáo dục toán học tiếp theo ở phổ thông. Một yêu cầu 
đặt ra là tích cực hoá người học, tạo điều kiện để học sinh tự phát hiện và lĩnh hội 
kiến thức. Luật giáo dục khoản 2 Điều 24 đã nêu rõ Phương pháp giáo dục phổ 
thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù 
hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn 
luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại 
niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Các nội dung Toán học thường mang đặc 
tính trừu tượng và khái quát cao, trong khi đặc điểm nhận thức của trẻ ở Tiểu học lại 
mang nặng tính cụ thể, trực giác và cảm tính. Vì vậy sử dụng đồ dùng dạy học là rất 
cần thiết trong việc thực hiện mục tiêu của môn Toán ở Tiểu học. Việc sử dụng các 
phương tiện và đồ dùng dạy học có tác dụng phát huy tính tích cực của người học 
rất cao. Nó vừa phù hợp với quy luật nhận thức: Từ trực quan sinh động đến tư duy 
trừu tượng và từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn khách quan; vừa phù hợp với 
đặc điểm tâm lí lứa tuổi học sinh Tiểu học học mà chơi, chơi mà học, làm cho giờ 
học nhẹ nhàng hơn, tự nhiên hơn và chất lượng hơn.
 Do vậy, hoạt động sử dụng các phương tiện, đồ dùng dạy học có một vai trò 
rất quan trọng, có ý nghĩa to lớn trong quá trình dạy học ở cấp Tiểu học. Hoạt động 
sử dụng phương tiện, đồ dùng dạy học có quan hệ chặt chẽ với Mục tiêu- Nội dung- 
Phương pháp dạy học, là một trong các vấn đề đang được cải tiến, đổi mới, nhằm 
đổi mới đồng bộ, toàn diện giáo dục cấp Tiểu học.
 Trong những năm gần đây, mỗi giáo viên Tiểu học đều tích cực hưởng ứng 
phong trào đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ 
động sáng tạo của học sinh. Kết quả của việc đổi mới phương pháp dạy học phụ dung bài học mới dưới sự tổ chức, dẫn dắt của giáo viên trong đó có sự hỗ trợ của 
đồ dùng dạy học. Đồ dùng dạy học đảm bảo cho học sinh lĩnh hội tốt nhất các biểu 
tượng, khái niệm, quy tắc, hình thành kỹ năng, kỹ xảo. Đối với học sinh Tiểu học 
thì đồ dùng dạy học đặc biệt quan trọng vì nó giúp các em quan sát sự vật, hiện tượng 
một cách trực quan, giúp học sinh nhận thức sâu hơn nội dung bài học. Theo tôi khi 
sử dụng phương tiện đồ dùng dạy học phải tuân thủ một số yêu cầu cơ bản là:
 Có quan niệm đúng đắn về việc sử dụng đồ dùng tức là tạo ra chỗ dựa trực 
quan để phát triển tư duy trừu tượng cho học sinh trong quá trình học Toán. Vì thế 
phương tiện được sử dụng đúng lúc, đúng chỗ, đúng đối tượng, cần thiết thì dùng, 
không cần thì thôi, tránh thủ tục, hình thức.
 Sử dụng đồ dùng dạy học phải đúng cách và mang lại hiệu quả thực sự. 
Muốn vậy các thao tác sử dụng đồ dùng dạy học phải chứa dụng ý sư phạm gợi mở 
được hướng tâm kiến thức, thao tác dứt khoát đòi hỏi giáo viên phải chú trọng việc 
sử dụng thường xuyên và liên tục trong các tiết học.
 II/. Thực tế của việc sử dụng phương tiện, đồ dùng dạy học ở trường 
tiểu học
 Trường Tiểu học Hồng An là một trường thuộc vùng nông thôn. Đời sống 
nhân dân còn gặp nhiều khó khăn. Kinh tế kém phát triển, sự nhận thức chưa cao về 
việc học của con em mình. Chính vì thế, cơ sở vật chất của trường còn nhiều hạn 
chế. Phương tiện, đồ dùng dạy học chủ yếu là do Bộ giáo dục- Sở giáo dục- Ngành 
giáo dục cấp phát. Phương tiện đèn chiếu,máy tính chưa thể đáp ứng đủ nhu cầu cho 
mỗi giáo viên khi lên lớp nhằm hưởng ứng phong trào Nâng cao chất lượng giáo 
dục, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học.
 Bản thân tôi sau nhiều năm thực hiện việc sử dụng đồ dùng trong dạy học, tôi 
nhận thấy: Để sử dụng ĐDDH trong môn Toán 2 thực sự có hiệu quả thì người giáo 
viên cần phải có những biện pháp sát thực phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất của 
trường, lớp; phù hợp với năng lực của bản thân cũng như khả năng học tập của học 
sinh. Song về cơ bản cần có những biện pháp chính sau đây.
 III/. Biện pháp sử dụng có hiệu quả phương tiện, đồ dùng dạy học trong dạy học cho phù hợp. Khi sử dụng song nên cất đi ngay, tránh sự phân tâm của học 
sinh.
-Phương tiện, đồ dùng dạy học phải đảm bảo phát triển năng lực nhận thức, năng lực 
tư duy, năng lực quan sát chính xác của học sinh đảm bảo yêu cầu vệ sinh, thẩm mỹ 
và an toàn cho học sinh.
 - Khi sử dụng đồ dùng dạy học cần phối hợp việc giới thiệu các phương 
tiện đó với việc hướng dẫn học sinh quan sát, thao tác khi sử dụng.
 Để sử dụng bộ đồ dùng dạy Toán lớp 2 được cấp phát có hiệu quả. Bản thân 
tôi đã nghiên cứu kỹ nội dung bài học, chuẩn bị trước đồ dùng dạy học cho
cả thầy và trò; xem xét kỹ cách thức sử dụng phù hợp với từng nội dung, kiến thức 
bài học.
 Khi nào cần sử dụng đồ dùng dạy học nào thì mới đưa ra chứ không để học 
sinh nhìn thấy trước, sử dụng trước. Khi sử dụng xong chuyển sang kiến thức mới 
thì phải yêu cầu học sinh cất ngay đồ dùng vừa thực hiện, để học sinh tập trung tiếp 
thu nội dung, kiến thức mới.
Như vậy, để sử dụng hết các phương tiện hiện có được cấp phát trong Bộ biểu diễn 
thiết bị dạy toán lớp 2 thì ngoài bảng nỉ treo đa năng để giúp giáo viên cài que tính 
hình thành các phép cộng, trừ có nhớ, tôi đã suy nghĩ và tự thiết kế thêm một số 
phương tiện, đồ dùng khác nhằm đảm bảo làm thế nào để kết hợp hài hòa giữa đồ 
dùng được cấp phát với đồ dùng tự làm sao cho hiệu quả nhất.
4 Tự làm đồ dùng, phương tiện dạy học Toán 2.
a. Bảng cài đa năng:
Trong quá trình tìm hiểu nội dung chương trình Toán lớp 2 cũng như tìm hiểu bộ đồ 
dùng được cấp phát. Tôi thâý có rất nhiều bài cần phải hình thành cho học sinh lập 
được bảng cộng, trừ, nhân chia hoặc so sánh các số mà ở bộ đồ dùng chỉ mới có bộ 
chữ số, dấu phép tính nên tôi suy nghĩ và tự thiết kế Bảng cài đa năng”. Nhằm giúp 
cho giáo viên hình thành được bảng cộng, trừ, nhân chia, cách so sánh các số một 
cách sinh động, rõ ràng nhất với sự kết hợp hài hòa giữa đồ dùng được cấp phát (bộ đảm bảo tấm bảng cài đa năng luôn phù hợp với nội dung của từng bài.
 Nói chung Bảng cài đa năng sẽ giúp giáo viên rất nhiều trong các giờ dạy 
toán ở lớp 1,2,3. Giáo viên không mất nhiều thời gian viết bảng hay chuẩn bị bảng 
trước. Khi thực hiện rất dễ dàng nếu cần thiết giáo viên cài trước các số học sinh chỉ 
cần cài thêm kết quả tính(đỡ mất nhiều thời gian).Giáo viên có nhiều thời gian hơn 
để giảng bài cũng như kiểm tra học sinh dưới lớp. Mặc dù hiện nay, việc sử dụng 
công nghệ thông tin đang được phổ biến rộng rãi (dạy power point). Khi dạy chương 
trình power point thì việc hình thành bảng nhân trên máy chiếu không có gì khó 
nhưng cũng không phải giáo viên nào cũng có thể thực hiện được. Nhưng với tấm 
bảng cài đa năng này, chắc chắn mỗi giáo viên chúng ta ai cũng có thể làm được để 
sử dụng trong việc dạy học của mình. Ngoài tấm bảng cài đa năng tôi còn thiết kế 
thêm một số bảng cài khác để giúp giáo viên hướng dẫn thực hành một số bài tập 
ngay tại lớp ngay cả khi dạy chương trình power point.
 Qua việc hướng dẫn, tổ chức cho học sinh thao tác trên bảng cài để tìm tòi, 
khai thác kiến thức như trên, tôi thấy học sinh rất hứng thú và tích cực hoạt động. 
Đồng thời các em phát hiện, nắm bắt kiến thức một cách dễ dàng, hiểu và ghi nhớ 
bài ngay tại lớp. Học song bài nào là các em đã thuộc được bài đó ngay tại lớp. Tiết 
học diễn ra nhẹ nhàng nhưng hiệu quả cao.
b. Đồ dùng phục vụ " Trò chơi Toán học " :
- Đối với những dạng bài tập có thể tổ chức được trò chơi Toán học như Khoanh vào 
câu trả lời đúng bản thân tôi đã làm sẵn các bông hoa, con vật, các thẻ chữ “A”, “B”, 
“C”, “D”. ... để đặt tên cho các đội chơi hoặc học sinh giơ thẻ chọn đáp án đúng để 
tạo thêm không khí thoải mái, vui tươi cho học sinh “Học mà chơi, chơi mà học”
 Đối với những dạng bài tập có dạng như Bài tập 4- trang 100; Bài 5 - trang 
46.Khi sử dụng thẻ chữ ‘A”, “B”, “C”, “D” để thực hành những bài tập này, giáo 
viên nên thay đổi yêu cầu thay vì “khoanh vào chữ đặt trước câu trả lời đúng” thì 
đổi lại “chọn thẻ chữ tương ứng với câu trả lời đúng”.
Đối với những bài tập có dạng như Bài 1 trang 110; Bài 1 trang 114.Khi sử dụng 
thẻ chữ ‘A”, “B”, “C”, “D” để thực hành những bài tập này, giáo viên nên yêu cầu cũng như ĐDDH tự làm tôi còn ứng dụng công nghệ thông tin vào việc soạn và dạy 
một số tiết học Toán lớp 2. Tuy nhiên, khi soạn một giáo án điện tử cũng đòi hỏi 
những quy tắc nhất định nhằm tạo nên hiệu quả khi soạn giáo án điện tử. Nên thận 
trọng trong việc sử dụng các kỹ xảo, hiệu ứng. Vì nếu dùng không hợp lý sẽ gây 
phản tác dụng. Nên dùng kỹ xảo, hiệu ứng vừa phải, phù hợp, làm nổi bật nội dung 
cần chuyển tải. Nếu dùng nhiều hiệu ứng, kỹ xảo không cần thiết sẽ gây mất tập 
trung, học sinh sẽ chẳng quan tâm tới nội dung mà cô cần chuyển tải nữa. Các phông 
nền cũng nên chọn đơn giản, phù hợp nội dung bài giảng; tránh dùng nhiều màu sắc, 
hình ảnh loè loẹt, không cần thiết.
Ngoài ra khi sọan thảo cũng cần lưu ý việc chọn size chữ, màu chữ cho phù hợp. 
Size chữ không nên to và màu chữ nên nổi bật, tránh chọn nhiều màu chữ trong cùng 
một Slide trình diễn sẽ gây ra việc khó theo kịp nội dung cần chuyển tải và rối mắt 
đối với học sinh.
IV/ Kết quả đạt được
Trong quá trình sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học vào trong các tiết dạy tôi nhận 
thấy : thiết bị, đồ dùng dạy học là chỗ dựa cho quá trình hoàn thành kết quả để hình 
thành các kiến thức : Khái niệm, quy tắc, công thức toán học ... Thông qua việc sử 
dụng ĐDDH tôi thấy :
Huy động được sự tham gia ở nhiều giác quan của học sinh, tạo điều kiện cho học 
sinh dễ hiểu, dễ nhớ, giảm độ mệt nhọc. Phát triển được ở học sinh năng lực chú ý, 
quan sát, gây được sự chú ý tính tò mò khoa học.
Bản thân tôi, với vai trò là người trực tiếp giảng dạy, tôi nhận thấy sử dụng đồ 
dùng, phương tiện dạy học là hoạt động không thể thiếu của người giáo viên trong 
quá trình dạy học. Nó quyết định về sự nhận thức, đánh giá của học sinh về một 
môn học qua việc sử dụng ĐDDH.
Qua kết quả thực tế ở một số lớp cho chúng ta nhận thấy rắng: Việc sử dụng 
ĐDDH của giáo viên là yếu tố không thể thiếu trong quá trình dạy học. Trong quá 
trình dạy học, học sinh nhận thức nội dung bài học mới dưới sự tổ chức, dẫn dắt 
của giáo viên trong đó có sự hỗ trợ của đồ dùng dạy học. Đồ dùng dạy học đảm Bản thân tôi sau nhiều năm thực hiện việc sử dụng đồ dùng trong dạy học, tôi nhận 
thấy: Để sử dụng ĐDDH trong môn Toán lớp 2 thực sự có hiệu quả thì người giáo 
viên cần phải có những biện pháp sát thực phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất của 
trường, lớp; phù hợp với năng lực của bản thân cũng như khả năng học tập của từng 
học sinh lớp mình phụ trách.
C. KẾT LUẬN
Đồ dùng dạy học là yếu tố quan trọng trong dạy học ở Tiểu học nó không chỉ thực 
hiện chức năng minh hoạ mà còn là nguồn tri thức để học sinh khám phá và phát 
huy tính tích cực trong học tập và phục vụ việc đổi mới phương pháp. Việc sử dụng 
các đồ dùng dạy học: đồ dùng cấp phát và đồ dùng tự làm tuỳ thuộc vào nội dung, 
phương pháp. Đồng thời cần đảm bảo tính khoa học và tính sư phạm, tính thẩm mỹ.
Để việc sử dụng đồ dùng dạy học đạt được hiệu quả đòi hỏi người giáo viên phải 
được sử dụng thường xuyên, liên tục trong các tiết dạy. Phải có lòng yêu nghề mến 
trẻ. Xem trường như nhà, xem học sinh như con đẻ của mình. Để từ đó luôn tìm tòi, 
suy nghĩ những gì đem đến điều tốt đẹp nhất cho các
em.
 Trên là một số kinh nghiệm qua việc sử dụng đồ dùng dạy học môn Toán lớp 
2. Chắc chắn, trong quá trình thực hiện còn có nhiều thiếu sót, Rất mong được sự 
đóng góp ýkiến ân cần của đồng nghiệp, Ban giám hiệu nhà trường cũng như các 
cấp lãnh đạo để bản thân tôi sử dụng ngày một hoàn thiện và được ứng dụng rộng 
rãi hơn.
 Hồng An, ngày 1 tháng 10 năm 2021
 Người thực hiện