Sáng kiến kinh nghiệm Các yếu tố hình học trong môn toán Lớp 2

 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
CÁC YẾU TỐ HÌNH HỌC TRONG 
 MÔN TOÁN LỚP 2
 Người soạn: Lê Thị Hiên
 1 Nội dung đề tài
I. Lý do viết.
 Trong những năm gần đây, phong trào đổi mới phương pháp dạy học 
trong trường Tiểu học được quan tâm và đẩy mạnh không ngừng để ngay từ cấp 
Tiểu học, mỗi học sinh đều cần và có thể đạt được trình độ học vấn toàn diện, 
đồng thời phát triển được khả năng của mình về một môn nào đó nhằm chuẩn bị 
ngay từ bậc Tiểu học những con người chủ động, sáng tạo đáp ứng được mục 
tiêu chung của cấp học và phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước.
 Dạy toán ở tiểu học vừa phải đảm bảo tính hệ thống chính xác của toán 
học vừa phải đảm bảo tính vừa sức của học sinh. Kết hợp yêu cầu đó là một việc 
làm khó, đòi hỏi tính khoa học và nhận thức, tốt về cả nội dung lẫn phương 
pháp. Trong chương trình dạy toán 2 các yếu tối hình học được đề cập dưới 
những hình thức hoạt động hình học như: Nhận dạng và gọi đúng tên hình chữ 
nhật, đường thẳng, đường gấp khúc, biết tính độ dài đường gấp khúc, tính chu vi 
hình tam giác, hình tứ giác, biết thực hành vẽ hình.
 Một trong những nhiệm vụ cơ bản dạy học các yếu tố hình học ở lớp 2 là 
cung cấp cho học sinh những biểu tượng hình học đơn giản, bước đầu làm quen 
với các thao tác lựa chọn, phân tích, tổng hợp hình, phát triển tư duy, trí tưởng 
tượng không gian. Nội dung các yếu tố hình học không nhiều, các quan hệ hình 
học ít, có lẽ vì phạm vi kiến thức các yếu tố hình học như vậy đã làmcho việc 
nghiên cứu nội dung dạy học này càng lý thú.
 Ngoài ra, tôi còn chú ý học hỏi, dự giờ đồng nghiệp trong và ngoài trường 
để vận dụng sáng tạo lốp sao cho phù hợp và ngày càng có hiệu quả. Sau đây 
tôi xin trình bày một vài kinh nghiệm mà tôi để tâm suy nghĩ thực hiện trong 
năm học này.
 3 đơn giản, bài tập xếp, ghép hình, dễ thực hiện). Với hệ thống các bài tập đa 
dạng đã gây hứng thú học tập của học sinh.
 ở lớp 2, chưa yêu cầu học sinh nắm được các khái niệm, được những hình 
học dựa trên các đặc điểm quan hệ các yếu tố của hình (chẳng hạn chưa yêu cầu 
học sinh biết hình chữ nhật là hình tứ giác có 4 góc vuông, hoặc có 2 cạnh đối 
diện bằng nhau) chỉ yêu cầu học sinh nhận biết được hình ở dạng “tổng thể” 
phân biệt được hình này với hình khác và gọi đúng trên hình của nó. Bước đầu 
vẽ được hình đó bằng cách nối các điểm hoặc vẽ dựa trên các đường kẻ ô vuông 
(giấy kẻ ô ly,).
 Một cách khác nữa, khi dạy thì giáo viên cần lưu ý cho học sinh có thói 
quen đặt câu hỏi “tại sao” và tự suy nghĩ để trả lời các câu hỏi đó. Trong nhiều 
tình huống giáo viên còn có thể đặt ra câu hỏi “Tại sao làm như vậy? Có cách 
nào khác không? Có cách nào hay hơn không?”. Các câu hỏi của giáo viên như 
“tại sao”, “vì sao” đã thôi thúc học sinh phải suy nghĩ tìm tòi giải thích. Đó là 
chỗ dựa để đưa ra cách làm hoặc cách giải sự lựa chọn trong vốn kiến thức đã 
học để trả lời.
 Khi dạy các yếu tố hình học cho học sinh lớp 2, việc tập cho học sinh có 
thói quen đặt ra câu hỏi “tại sao” và tìm cách giải thích làm cho vấn đề được 
sáng tỏ là nhiệm vụ của người giáo viên. Từ thói quen trong suy nghĩ ta hình 
thành và rèn luyện thói quen đó trong diễn đạt, trong trình bày.
 Ví dụ: Bài chu vi hình tam giác.
 Cho học sinh nhắc lại cách tính chu vi của hình tam giác.
 A
 4cm 4cm
 B 4cm C
 Học sinh có thể tính chu vi tam giác bằng các cách:
 5 Ví dụ bài 4 trang 49
 Đoạn thẳng AB cắt đoạn thẳng CD tại điểm nào?
 C B
 A
 D
 - Khi chữa bài giáo viên cho học sinh tập diễn đạt kết quả bài làm. Chẳng 
hạn học sinh nêu lại “Đoạn thẳng AB cắt đoạn thẳng CD tại điểm O”.
 Hoặc giáo viên hỏi: Có cách nào khác không? Học sinh suy nghĩ trả lời: 
“Hai đoạn thẳng AB và CD cắt nhau tại điểm O”. Hoặc “O là điểm cắt nhau của 
đường thẳng AB và CD”.
 c. Nhận biết 3 điêm thẳng hàng:
 Ví dụ: Bài 2 trang 73
 Nêu tên 3 điểm thẳng hàng (dùng thước thẳng để kiểm tra):
 a) b) C
 N B
 O
 M
 D
 A
 O P Q
 - Giáo viên giới thiệu về ba điểm thẳng hàng (ba điểm phải cùng nằm trên 
một đường thẳng).
 - Học sinh phải dùng thước kẻ kiểm tra xem có các bộ ba điểm nào thẳng 
hàng rồi chữa.
 Ví dụ như:
 a. Ba điểm O, M, N thằng hàng; Ba điểm O, P, Q thẳng hàng.
 b. Ba điểm B, O, D thẳng hàng; Ba điểm A, O, C thẳng hàng.
 d. Nhận biết hình chữ nhật, hình tứ giác
 7 Tô màu (hoặc đánh dấu x ) vào hình chữ nhật có trong mỗi hình sau:
 - Thực hành củng cố nhận biêt hình chữ nhật:
 Ví dụ: Bài 1 trang 85:
 Mỗi hình dưới đây là hình gì?
a) b) c)
 e)
d) g)
 e. Nhận biết đường gấp khúc:
Giáo viên cho học sinh quan sát đường D
gấp khúc ABCD.
 2cm
Đường gấp khúc ABCD gồm 3 đoạn 4 m
thẳng: AB, BC và CD . A
 3 m
Độ dài đường gấp khúc ABCD là tổng 
độ dài các đoạn C
 Đường gấp khúc ABCD
 9 Dùng thước và ghép nối các điểm.
 a) Hình chữ nhật b) Hình tứ giác.
 A B M N
 C
 Q
 E D P
 Ư Ư 
 Yêu cầu bước đầu học sinh vẽ được hình chữ nhật, hình tứ giác (nối các 
điểm có sẵn trên giấy kẻ ô ly).
 b. Vẽ hình theo mẫu:
 Ví dụ bài 4 trang 59.
 Vẽ hình theo mẫu.
 Mẫu
 - Giáo viên cho học sinh nhìn kỹ mẫu rồi lần lượt chấm từng điểm vào sổ:
 Dùng thước kẻ và bút nối các điểm để có hình vuông.
 c. Vẽ đường thẳng.
 Ví dụ bài 4 trang 74
 Vẽ đường thẳng.
 a) Đi qua hai điểm M, N b) Đi qua điểm O
 . . .
 M N O
 c) Đi qua hai trong ba điểm A, B, C.
 11 Học sinh : Đoạn AB, BC, CA.
 Giáo viên hỏi : Mỗi đường thẳng đi qua mấy điểm ? (đi qua 2 điểm).
 Giáo viên cho học sinh thực hành vẽ đường thẳng.
 Học sinh nêu cách vẽ: Kéo dài đường thẳng về 2 phía để có các đường thẳng.
 Giáo viên hỏi : Ta có mấy đường thẳng? Đó là những đường thẳng nào?
 Học sinh : Ta có 3 đường thẳng đó là: đường thẳng AB, đường 
 thẳng BC, đường thẳng CA.
 b. Vẽ thêm đường thẳng để được hình mới:
 Ví dụ bài 3 trang 23.
 Kẻ thêm một đường thẳng trong hình sau để được:
 + Một hình chữ nhật và một 
 hình tam giác
+ Ba hình tứ giác
 * Giáo viên: Kẻ thêm nghĩa là vẽ thêm 1 đoạn nữa vào trong hình:
 Giáo viên vẽ hình lên bảng và cho học sinh đặt tên cho hình:
 B
 A
 C
 E D
 Giáo viên hỏi : Con vẽ thế nào?
 13 Xết 4 hình tam giác thành hình mũi tên:
 - Yêu cầu của bài “xếp, ghép hình” ở lớp 2 là: Từ 4 hình tam giác đã cho, 
học sinh xếp, ghép được thành hình mới theo yêu cầu đề bài (chẳng hạn ở ví dụ 
trên là xếp thành “hình mũi tên”.
 - Cách thực hiện:
 Mỗi học sinh cần có một bộ hình tam giác để xếp hình (bộ xếp hình này có 
trong hộp đồ dùng học toán lớp 2, hoặc học sinh có thể tự làm bằng cách từ một 
hình vuông cắt theo 2 đường chéo để được 4 hình tam giác).
 Học sinh lựa chọn vị trí thích hợp để xếp, ghép 4 hình tam giác thành hình 
mới (chẳng hạn như hình mũi tên).
 15 Thành các hình sau:
 17 - Tính chu vi hình tứ giác có độ dài 4 canh là: 10 cm, 20cm, 10cm và 20 cm.
 Bài giải
 Chu vi hình tứ giác là:
 10 + 20 + 10 + 20 = 60 (cm)
 Đáp số: 60 (cm)
 Hoặc một dạng bài nữa: A
 Ví dụ: Bài 3 (trang 130):
 B C
 + Đo rồi ghi số đo độ dài các cạnh của hình tam giác ABC.
 + Tính chu vi hình tam giác ABC.
 Hướng dẫn giải:
 Phải cho học sinh dùng thước thẳng có vạch chia để đo độ dài các cạnh 
của hình tam giác ABC. (mỗi cạnh là 3cm).
 Chu vi của hình tam giác ABC là:
 3 + 3 + 3 = 9 (cm)
 Hoặc:
 3 x 3 = 9 (cm).
 So sánh 2 cách làm trên con thấy cách nào nhanh hơn?
 (Cách 2)
5. Một số bài tập:
 a. Đếm hình
 Loại bài “đếm hình” trong sách giáo khoa toán 2 là loai bài toán có tính 
phát triển, đòi hỏi học sinh biết “phân tích, tổng hợp”. Do đó sẽ là “khó” đối với 
một số học sinh chưa làm quen hoặc chưa biết nên xuất phát từ đâu khi giải bài 
toán này. Sau đây xin gợi ý một cách để học sinh dễ thực hiện “đếm hình” (khỏi 
bị sót hình). Đó là cách đánh số vào hình rồi đếm hình, chẳng hạn:
 Ví dụ 1: trong hình bên có mấy hình tam giác?
 19 - Hình tứ giác nào gồm 3 hình có đánh số? ( Có 2 hình, hình gồm hình 1, 
hình 2, và hình 5 (hình tứ giác ABCE); hình gồm hình 1, hình 2, hình 3 (hình tứ 
giác ABDE)).
 - Hình tứ giá nào gồm 4 hình có đánh số? (Có 2 hình, hình gồm hình 2, 
hình 3, và hình 4 hình tứ giác (0 + 1 + 2 + 1 = 4).
 Lưu ý: ở lớp 2 chỉ yêu cầu học sinh đếm được số hình (trả lời đúng số 
lượng hình cần đếm là được), chưa yêu cầu học sinh viết cách giải thích như 
trên.
 b. Bài tập “trắc nghiệm”:
 Khoanh vào chữ đặt trước kết quả đúng:
 Số hình tứ giác trong hình vẽ là:
 A. 1
 B. 2
 C. 3
 D. 4
 Cho học sinh tự làm.
 Học sinh nêu cách làm: Con đếm số hình tứ giác được 4 hình tứ giác, nêu 
khoanh vào chữ D.
 21