Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp dạy yếu tố hình học trong môn Toán Lớp 2

 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN 
 TRƯỜNG TIỂU HỌC 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 “Một số giải pháp 
 dạy yếu tố hình học trong môn Toán Lớp 2”.
 LĨNH VỰC: TOÁN LỚP 2
 TÁC GIẢ: 
 CHỨC VỤ: GIÁO VIÊN
 NĂM HỌC 2017 – 2018
 1 NỘI DUNG ĐỀ TÀI
 I. LÝ DO VIẾT.
 Trong những năm gần đây, phong trào đổi mới phương pháp dạy học trong 
trường Tiểu học được quan tâm và đẩy mạnh không ngừng để ngay từ cấp Tiểu học, 
mỗi học sinh đều cần và có thể đạt được trình độ học vấn toàn diện, đồng thời phát 
triển được khả năng của mình về một môn nào đó nhằm chuẩn bị ngay từ bậc Tiểu 
học những con người chủ động, sáng tạo đáp ứng được mục tiêu chung của cấp học 
và phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước.
 Dạy toán ở tiểu học vừa phải đảm bảo tính hệ thống chính xác của toán học vừa 
phải đảm bảo tính vừa sức của học sinh. Kết hợp yêu cầu đó là một việc làm khó, 
đòi hỏi tính khoa học và nhận thức, tốt về cả nội dung lẫn phương pháp. Trong 
chương trình dạy toán 2 các yếu tối hình học được đề cập dưới những hình thức hoạt 
động hình học như: Nhận dạng và gọi đúng tên hình chữ nhật, đường thẳng, đường 
gấp khúc, biết tính độ dài đường gấp khúc, tính chu vi hình tam giác, hình tứ giác, 
biết thực hành vẽ hình.
 Một trong những nhiệm vụ cơ bản dạy học các yếu tố hình học ở lớp 2 là cung 
cấp cho học sinh những biểu tượng hình học đơn giản, bước đầu làm quen với các 
thao tác lựa chọn, phân tích, tổng hợp hình, phát triển tư duy, trí tưởng tượng không 
gian. Nội dung các yếu tố hình học không nhiều, các quan hệ hình học ít, có lẽ vì 
phạm vi kiến thức các yếu tố hình học như vậy đã làmcho việc nghiên cứu nội dung 
dạy học này càng lý thú.
 Ngoài ra, tôi còn chú ý học hỏi, dự giờ đồng nghiệp trong và ngoài trường để 
vận dụng sáng tạo lốp sao cho phù hợp và ngày càng có hiệu quả. Sau đây tôi xin 
trình bày một vài kinh nghiệm mà tôi để tâm suy nghĩ thực hiện trong năm học này.
 II. NỘI DUNG VIỆC LÀM:
 * Nội dung về “các yếu tố hình học” và yêu cầu cơ bản về kiến thức, kỹ năng 
trong chương trình lớp 2.
 1. Nội dung chương trình:
 3 hình này với hình khác và gọi đúng trên hình của nó. Bước đầu vẽ được hình đó 
bằng cách nối các điểm hoặc vẽ dựa trên các đường kẻ ô vuông (giấy kẻ ô ly,).
 Một cách khác nữa, khi dạy thì giáo viên cần lưu ý cho học sinh có thói quen 
đặt câu hỏi “tại sao” và tự suy nghĩ để trả lời các câu hỏi đó. Trong nhiều tình huống 
giáo viên còn có thể đặt ra câu hỏi “Tại sao làm như vậy? Có cách nào khác không? 
Có cách nào hay hơn không?”. Các câu hỏi của giáo viên như “tại sao”, “vì sao” đã 
thôi thúc học sinh phải suy nghĩ tìm tòi giải thích. Đó là chỗ dựa để đưa ra cách làm 
hoặc cách giải sự lựa chọn trong vốn kiến thức đã học để trả lời.
 Khi dạy các yếu tố hình học cho học sinh lớp 2, việc tập cho học sinh có thói 
quen đặt ra câu hỏi “tại sao” và tìm cách giải thích làm cho vấn đề được sáng tỏ là 
nhiệm vụ của người giáo viên. Từ thói quen trong suy nghĩ ta hình thành và rèn 
luyện thói quen đó trong diễn đạt, trong trình bày.
 Ví dụ: Bài chu vi hình tam giác.
 Cho học sinh nhắc lại cách tính chu vi của hình tam giác.
 A
 4cm 4cm
 B 4cm C
 Học sinh có thể tính chu vi tam giác bằng các cách:
 4 + 4 + 4 = 12 (cm)
 Hoặc : 4 x 3 = 12 (cm)
 Cho học sinh so sánh các kết quả khẳng định là làm đúng.
 Lúc đó giáo viên hỏi: Tại sao con lại lấy 4 x 3 để tính chu vi hình tam giác (vì 
3 cạnh hình tam giác có số đo bằng nhau = 4 cm).
 - So sánh 2 cách làm trên con thấy cách nào làm nhau hơn? (cách 2).
 + Tổng độ dài các cạnh của hình tam giác là chu vi của hình tam giác đó.
 * Trong SGK toán 2, hệ thống các bài tập thực hành về yếu tố hình học có 
mấy dạng cơ bản sau:
 5 Ví dụ: Bài 2 trang 73
 Nêu tên 3 điểm thẳng hàng (dùng thước thẳng để kiểm tra):
 a) b) C
 B
 N
 O
 M
 D
 A
 O P Q
 - Giáo viên giới thiệu về ba điểm thẳng hàng (ba điểm phải cùng nằm trên một 
đường thẳng).
 - Học sinh phải dùng thước kẻ kiểm tra xem có các bộ ba điểm nào thẳng hàng 
rồi chữa.
 Ví dụ như:
 a. Ba điểm O, M, N thằng hàng; Ba điểm O, P, Q thẳng hàng.
 b. Ba điểm B, O, D thẳng hàng; Ba điểm A, O, C thẳng hàng.
 d. Nhận biết hình chữ nhật, hình tứ giác
 Ở lớp 2, chưa yêu cầu học sinh nắm được khái niệm, định nghĩa hình học dựa 
trên các đặc điểm, quan hệ các ty của hình (chẳng hạn, chưa yêu cầu học sinh biết 
hình chữ nhật là tứ giác có 4 góc vuông, hoặc có 2 cạnh đối diện bằng nhau ), chỉ 
yêu cầu học sinh phân biệt được hình ở dạng “tổng thể”, phân biệt được hình này 
với hình thức khác và gọi đúng tên hình của nó. Bước đầu vẽ được hình đó bằng 
cách nối các điểm hoặc vẽ dựa trên các đường kẻ ô vuông (giấy kẻ ô ly)
 Ví dụ dạy học bài “Hình chữ nhật” theo yêu cầu trên, có thể như sau:
 - Giới thiệu hình chữ nhật (học sin được quan sát vật chất có dạng hình chữ 
nhật, là các miếng bìa hoặc nhựa trong hộp đồ dùng học tập, để nhận biết dạng tổng 
thể “đây là hình chữ nhật”).
 7 Ví dụ: Bài 1 trang 85:
 Mỗi hình dưới đây là hình gì?
 a) b) c)
 e)
 d) g)
 e. Nhận biết đường gấp khúc:
 Giáo viên cho học sinh quan sát D
 2
đường gấp khúc ABCD. c
 m 4 
 Đường gấp khúc ABCD gồm 3 m
đoạn thẳng: AB, BC và CD . 3 
 m
 Độ dài đường gấp khúc ABCD là A
tổng độ dài các đoạn
 Đường gấp khúc ABCD
 C
 Giáo viên giới thiệu:
 Đây là đương gấp khúc ABCD (chỉ vào hình vẽ). Học sinh lần lượt nhắc lại: 
“Đường gấp khúc ABCD”.
 Giáo viên hỏi: Đường gấp khúc này gồm mấy đoạn? Học sinh nêu: Gồm 3 đoạn 
thẳng AB, BC, CD (B là điểm chung của hai đoạn thẳng AB và BC, C là điểm chung 
của hai đoạn thẳng BC và CD).
 Học sinh được thực hành ở tiếp bài tập 3 (trang 104).
 Ghi tên các đường gấp khúc có trong hình vẽ sau, biết:
 9 b. Vẽ hình theo mẫu:
Ví dụ bài 4 trang 59.
Vẽ hình theo mẫu.
 Mẫu
- Giáo viên cho học sinh nhìn kỹ mẫu rồi lần lượt chấm từng điểm vào sổ:
Dùng thước kẻ và bút nối các điểm để có hình vuông.
c. Vẽ đường thẳng.
Ví dụ bài 4 trang 74
Vẽ đường thẳng.
a) Đi qua hai điểm M, N b) Đi qua điểm O
 . . .
 M N O
c) Đi qua hai trong ba điểm A, B, C.
 A 
 .
 . C
 B . 
Sau khi giáo viên đã dạy bài đường thẳng và cách vẽ bài này là thực hành.
Phần (a). Vẽ đường thẳng đi qua 2 điểm MN.
Học sinh nêu cách vẽ:
Đặt thước sao cho 2 điểm M và N đều đều nằm trên mép thước. Kẻ đường 
 11 + Ba hình tứ giác
* Giáo viên: Kẻ thêm nghĩa là vẽ thêm 1 đoạn nữa vào trong hình:
Giáo viên vẽ hình lên bảng và cho học sinh đặt tên cho hình:
 B
 A
 C
 E D
Giáo viên hỏ i : Con vẽ thế nào?
Học sinh : Con nối B với D.
Giáo viên cho học sinh đọc tên hình:
Hình chữ nhật ABDE
Hình tam giác BCD
Học sinh đặt tên cho hình:
 A
 B
 D C
 13 - Cách thực hiện:
 Mỗi học sinh cần có một bộ hình tam giác để xếp hình (bộ xếp hình này có 
trong hộp đồ dùng học toán lớp 2, hoặc học sinh có thể tự làm bằng cách từ một hình 
vuông cắt theo 2 đường chéo để được 4 hình tam giác).
 Học sinh lựa chọn vị trí thích hợp để xếp, ghép 4 hình tam giác thành hình mới 
(chẳng hạn như hình mũi tên).
 - Lưu ý:
 Loại toán, “xếp, ghép hình” chỉ có ý nghĩa khi mỗi học sinh phải được tự xếp, 
ghép hình (các em có thể xếp, ghép thanh chậm khác nhau), nhưng kết quả đạt được 
là “sản phẩm” do mỗi em được “tự thiết kế và thi công” và do đó sẽ gây hứng thú 
học tập cho mỗi em).
 - Điều cơ bản là khuyến khích học sinh tìm được các cách khác nhau đó. Qua 
việc “xếp, ghép” này các em được phát triển tư duy, trí tưởng tượng không gian và 
sự khéo tay, kiên trì, sáng tạo.
 Ví dụ: Xếp 4 hình tam giác:
 Thành các hình sau:
 15 3
 3 c
 c
 m 2 2
 m
 m 2 m
 2
 m 2
 m m
 Học sinh giải: Độ dài đường gấp khúc là:
 3 + 3 + 3 = 9 9(cm)
 Giáo viên hỏi: Con làm thế nào ra 9 cm?
 Học sinh 1: Đường gấp khúc này gồm 3 đoạn thẳng, mỗi đoạn thẳng đều là 3 
cm. Nên con tính tổng độ dài 3 đoạn thẳng tạo lên mỗi đường gấp khúc.
 Giáo viên hỏi: Có con nào làm bài khác bạn không?
 Học sinh 2: Con lấy 3 x 3 = 9 (cm)
 Cho học sinh so sánh các kết quả từ đó khẳng định là ai làm đúng.
 b. Tính chu vi hình tam giác, chu vi hình tứ giác:
 yêu cầu học “chu vi” ở lớp 2 phù hợp với trình độ chuẩn của toán 2. Cụ thể là: 
ở lớp 2, chưa yêu cầu học sinh nắm được “khái niệm, biểu tượng” về chu vi của 
hình, chỉ yêu cầu học sinh biết cách tính chu vi hình tam giác, tứ giác khi cho sẵn độ 
dài mỗi cạnh của hình đó, bằng cách tính tổng độ dài của hình (độ dài các cạnh của 
hình có cùng một đơn vị đo). 
 Chẳng hạn:
 - Tính chu vi của hình tam giác có độ dài 3 cạnh là: 10cm, 20cm, 15cm.
 Bài giải
 Chu vi hình tam giác là:
 10 + 20 +15 = 45 (cm)
 Đáp số: 45 (cm)
 - Tính chu vi hình tứ giác có độ dài 4 canh là: 10 cm, 20cm, 10cm và 20 cm.
 Bài giải
 Chu vi hình tứ giác là:
 10 + 20 + 10 + 20 = 60 (cm)
 17 - Hình tam giác nào chỉ gồm một 
hình có đánh số? (Có 4 hình là hình 1, 
hình 2, hình 3 và hình 4).
 Hình tam giác nào gồm 2 hìn có đánh số? (Có 2 hình là hình gồm hình 2, hình 
3 gồm 1 hình và hình 4).
 - Hình tam giác nào gồm 3 hình có đánh số? (không có).
 3
 - Hình tam giác nào gồm 4 hình có đánh số? (Có 1 hình gồm hình 1, hình 2, 
hình 3 và hình 4).
 Vậy tất cả có 7 hình tam giác (4 + 2 + 0 + 1 = 7).
 Ví dụ 2:
 Trong hình bên có mấy hình tứ 
giác A
 1
 E B
 2
 3 5
 4
 D C
 Gợi ý cách đếm:
 - Ghi tên và đánh số vào hình, chẳng hạn.
 - Hãy xem có hình tứ giác nào chỉ gồm một hình có đánh số (không có)
 - Hình tứ giác nào gồm 2 hình có đánh số? (Có một hình là hình gồm hình 1 và 
hình 2 (hình tứ giác ABIE)).
 - Hình tứ giác nào gồm 3 hình có đánh số? ( Có 2 hình, hình gồm hình 1, hình 
2, và hình 5 (hình tứ giác ABCE); hình gồm hình 1, hình 2, hình 3 (hình tứ giác 
ABDE)).
 - Hình tứ giá nào gồm 4 hình có đánh số? (Có 2 hình, hình gồm hình 2, hình 3, 
và hình 4 hình tứ giác (0 + 1 + 2 + 1 = 4).
 19