Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn học sinh Lớp 2 giải toán có lời văn

 Hướng dẫn học sinh lớp 2 giải bài toán có lời văn
 Phần I. Đặt vấn đề
 Hiện nay trong các trường đã và đang vận dụng phương pháp dạy học 
đổi mới, đó là cách dạy hướng vào người học hay còn gọi là “Lấy HS làm 
trung tâm CCM” người thầy là người hướng dẫn chỉ đạo trong quá trình chiến 
lĩnh kiến thức của HS, với các môn học nói chung và môn Toán nói riêng. Để 
vận dụng tốt được cách dạy học mới này đòi hỏi người GV phải tâm huyết với 
nghề, phải dày công nghiên cứu tìm ra giải pháp thích hợp với đối tượng HS 
mình dạy.
 Qua xem xét và nghiên cứu thực tế dạy học toán có lời văn của khối lớp 
2 trường Tiểu học số 1 Kim Sơn. Tôi thấy chỉ được khoảng 40% HS biết giải 
toán, còn 60% học sinh rất lơ mơ, lúng túng khi HS phải đứng trước một bài 
toán có lời giải.
 Theo tôi nhận định dạy học toán có lời văn chưa được giáo viên quan 
tâm đúng mực. GV chưa cung cấp cho HS đầy đủ một quy trình các bước tiến 
hành một bài toán có lời giải, mà mới dạy theo kiểu làm bài mẫu để HS bắt 
chước, chứ chưa dạy theo tinh thần tổ chức dạy để HS hoạt động độc lập và 
sáng tạo, tích cực và tự giác. Vì vậy nên khi gặp bài toán khác với mẫu một 
chút là HS lúng túng, không giải được.
 Dạy học toán có lời văn là một bộ phận kiến thức toán học hoàn chỉnh 
cho HS tiểu học. Mỗi bài toán có lời văn là một tình huống có vấn đề buộc các 
em phải tư duy, suy luận và phân tích tổng hợp để giải quyết vấn đề.
 Nếu các em làm tốt được bài toán thì những vấn đề mà các em gặp phải 
trong cuộc sống sẽ được các em vận dụng toán học để tìm ra giải pháp giải 
quyết tình huống. Bởi vậy, việc dạy học giải toán cần được xác định rõ ràng 
ngay từ những lớp đầu cấp về mục đính yêu cầu, nội dung và phương pháp dạy 
học.
 Qua giảng dạy thực tế của lớp 2 vài năm trước (năm học 2006-2007) tôi 
thấy HS gặp rất nhiều khó khăn về tính toán, tư duy, kĩ năng trong việc giải 
bài toán có lời văn. Chính vì những lý do trên bản thân tôi chọn kinh nghiệm: 
“Hướng dẫn học sinh lớp 2 giải bài toán có lời văn”.
Người thực hiện : Nguyễn Phúc Cường Trang 1 Hướng dẫn học sinh lớp 2 giải bài toán có lời văn
 + HS đọc đề bài 1, 2 lần.
 + GV tóm tắt lên bảng.
 + Sử dụng một vài câu hỏi gợi ý để trả lời, sau đó GV gọi 1HS khá lên 
bảng giải bài toán.
 - HS đọc đề bài 1, 2 lần.
 GV đặt câu hỏi: 
 - Bài toán cho biết gì?
 - Ta phải đi tìm cái gì?
 - Ta phải làm phép tính gì?
 Em nào xung phong lên bảng làm bài?
 - HS lên bảng làm bài xong GV kiểm tra, sửa chữa hoặc bổ sung.
 Tôi thấy 2 hình thức vừa nêu ở trên chính là nguyên nhân dẫn đến kết 
quả HS giải toán có lời văn đạt chất lượng thấp trong nhà trường.
 Chính cách dạy trên đã hạn chế khả năng tư duy của HS, không phát huy 
được năng lực cho các em trong việc giải toán.
 Vì vậy nên chất lượng của một số lớp đặc biệt là khối lớp 2 chỉ chiến 
40% HS biết giải toán, trong đó giải thành thạo chỉ chiến từ 5- 8%. Phần lớn 
khi các em đứng trước một bài toán các em chỉ đọc sơ sài 1, 2 lần đề bài rồi áp 
dụng các thao tác theo bài thầy giảng dạy để giải.
 Ví dụ: Bài toán 4 trong SGK Toán 2 (trang 33)
 Mẹ mua vè 26kg vừa gạo nếp vừa gạo tẻ, trong đó có 16kg gạo tẻ. Hỏi 
mẹ mua về bao nhiêu ki-lô-gam gạo nếp?
 Bài giải:
 26 - 16 = 10(kg)
 Đáp số: 10 kg.
 - Nguyên nhân là các em không hiểu hết các tự quan trọng trong bài toán 
để phân tích, suy luận tìm ra cách giải. Bởi vì toán có lời văn thì các em phải 
hiểu lời văn thì mới làm phép tính đúng. Khi làm phép tính thì phải hiểu lời 
giải này trả lời cho câu hỏi nào, lý do chính đó đã làm cho các em tính sai. 
Người thực hiện : Nguyễn Phúc Cường Trang 3 Hướng dẫn học sinh lớp 2 giải bài toán có lời văn
 - Minh hoạ bài toán bằng tóm tắt đề toán, dùng sơ đồ hoặc dùng mẫu 
thích hợp, tranh, ảnh...
 - Lập kế hoạch giải bài toán, có hai hình thức thể hiện: Đi từ câu hỏi của 
bài toán đến các số liệu, hoặc đi từ số liệu đến các câu hỏi của bài toán.
 Ví dụ: Lan hái được 24 bông hoa, Liên hái được nhiều hơn Lan 16 bông 
hoa. Hỏi Liên hái được bao nhiêu bông hoa? 
 - Xuất phát của bài toán đến dữ kiện:
 + Bài toán hỏi gì? (Liên có bao nhiêu bông hoa?)
 + Có thể biết ngay chưa?
 + Vì sao?
 + Có thể biết được số hoa Liên hái được nhiều hơn Lan chưa? Vì sao?
 + Vậy việc đầu tiên sẽ phải tìm cái gì? Bằng cách nào?
 + Sau đó làm gì nữa? Bằng cách nào? Đã trả lời câu hỏi của bài toán 
chưa?
 - Xuất phát tự dữ kiện đến câu hỏi của bài toán.
 - Kết quả cuối cùng có phải là đáp số của bài toán không?
 * Bước 4. Thực hiện cách giải:
 Bài giải:
 Liên hái được số bông hoa là:
 24 + 16 = 40 (bông hoa)
 Đáp số: 40 bông hoa.
 * Bước 5. Cách giải bài toán:
 - Phân tích cách giải đúng hay sai, sai ở chỗ nào để sửa chữa. Nếu kết 
quả đúng thì ghi đáp số.
 C. Hướng dẫn HS lớp 2 giải bài toán có lời văn, thông qua ví dụ sau:
 Hoà có 4 bông hoa, bình có nhiều hơn Hoà 2 bông hoa. Hỏi Bình có mấy 
bông hoa?
 - Bước 1: Tìm hiểu nội dung bài toán:
 + Bài toán này thuộc dạng toán nào?
 + Đề bài cho chúng ta biết cái gì?
 + GV hướng dẫn cho HS tìm hiểu bước 2.
Người thực hiện : Nguyễn Phúc Cường Trang 5 Hướng dẫn học sinh lớp 2 giải bài toán có lời văn
 - GV ghi lên bảng từng bước sau đó gọi 1,2 HS đọc to cho cả lớp nghe.
 Giáo viên thực nghiệm
 Tiết 24: Bài toán về nhiều hơn
 I. mục tiêu:
 - Kiến thức: Giúp HS Hiểu khái niệm “nhiều hơn” và biết cách giải bài 
toán nhiều hơn.
 - Kĩ năng: Giúp HS biết cách trình bày và giải bài toán có lời văn về 
nhiều hơn.
 - Thái độ: Yêu thích học toán và có ý thức giải bài toán có lời văn.
 II. Đồ dùng dạy học:
 7 qủa cam có nam châm (hoặc hình vẽ trong SGK)
 III. Các hoạt động dạy học chủ yếu:
 1. Bài mới.
 a. Kiểm tra bài cũ
 Gọi 2 HS lên bảng thực hiện các yêu cầu sau:
 HS1: Đặt tính và tính: 38 + 15; 78 + 9;
 HS2: Giải bài toán theo tóm tắt.
 Vải xanh: 28 dm.
 Vải đỏ: 25 dm.
 Cả hai mảnh: ...dm?
 Nhận xét và cho điểm HS.
 b. Giới thiệu bài: Trong giờ toán hôn nay chúng ta sẽ được học và làm 
 quen với dạng toán có lời văn mới, đó là: Bài toán về nhiều hơn.
 2. Phát triển bài.
 Hoạt động 1: Giới thiệu về bài toán 
 nhiều hơn: 
 * Mục tiêu: Giúp HS nhận biết được 
 cách giải bài toán về nhiều hơn.
 * Cách tiến hành:
 Yêu cầu cả lớp tập trung theo dõi lên 
Người thực hiện : Nguyễn Phúc Cường Trang 7 Hướng dẫn học sinh lớp 2 giải bài toán có lời văn
 *Mục tiêu: Củng cố cách giải về bài 
 toán nhiều hơn.
 * Cách tiến hành:
 - Gợi ý 1HS đọc đề bài. - Đọc đề bài
 - Gợi ý 1HS tóm tắt. - Đọc tóm tắt
 - Bài toán cho biết gì? - Hoà có 4 bông hoa, Bình có nhiều 
 hơn Hoà 2 bông hoa.
 - Bài toán hỏi gì? - Bình có bao nhiêu bông hoa. 
 - Muốn biết Bình có bao nhiêu bông 
 hoa ta làm như thế nào? Ta thực hiện phép tính 4 + 2
 - Trước khi làm phép tính ta phải trả 
 lời như thế nào? - Số bông hoa của Bình là
 - Yêu cầu HS làm bài vào vở sau đó Bình có số bông hoa là
 chỉnh sửa, nhận xét. - HS làm bài.
 Bài 2: 
 *Mục tiêu: Củng cố giải bài toán về 
 nhiều hơn.
 * Cách tiến hành:
 Yêu cầu HS đọc đề bài, đọc tóm tắt. - HS đọc đề bài tóm tắt.
 - Bài toán hỏi gì? - Bài toán hỏi số bi của Bảo.
 - Bài toán cho biết những gì có liên - Bảo có nhiều hơn Nam 5 viên bi.
 quan đến số bi của Bảo. Nam có 10 viên bi.
 Để giải bài toán này, chúng ta làm - Phép cộng 10 + 5
 phép tính gì?
 - Yêu cầu HS tự giải bài toán. Bài giải:
 Bạn Bảo có số bi là:
 10 + 5 = 15 (viên)
 Đáp số: 15 viên bi.
 Bài 3:
 *Mục tiêu: Tiếp tục củng cố về giải 
 bài toán về nhiều hơn.
 * Cách tiến hành:
Người thực hiện : Nguyễn Phúc Cường Trang 9 Hướng dẫn học sinh lớp 2 giải bài toán có lời văn
 Học sinh biết Giải toán có 
 Tổng số 
 Năm học Lớp giải toán có lời lời văn thành 
 học sinh
 văn thạo
 2006-2007 2 Cao Sơn 10 9/10 8/10
 2007-2008 2A 22 20/22 18/22
 2008-2009 2A,2B 45 41/45 39/45
 2009-2010 2A 26 24/26 20/26
 2010-2011 2C 20 20/20 19/20
 (Giữa học kì 2)
 Phần iii. kết luận
 1. Kết luận
 Qua quá trình nghiên cứu đề tài, bản thân tôi đã học hỏi được rất nhiều 
điều bổ ích và lý thú cho nghiệp vụ chuyên môn, đồng thời đáp ứng được yêu 
cầu đặt ra của thực tế giảng dạy học môn toán ở tiểu học. 
 - Quá trình dạy học môn toán ở tiểu học và riêng lớp 2 có hai hoạt động 
rõ ràng: 
 + Hoạt động dạy của thầy (giữ vai trò chỉ đạo)
 + Hoạt động học của trò (giữ vai trò tích cực, chủ động).
 Hai hoạt động này phải diễn ra đồng bộ, tạo mối quan hệ mật thiết để đạt 
kết quả cao.
 - Trong đó, dạy giải toán có lời văn là một bộ phận quan trọng của 
chương trình toán tiểu học. Nó được kết hợp chặt chẽ với nội dung của các 
kiến thức về số học, các yếu tố đại số, các yếu tố hình học. 
 Dạy giải toán là một hoạt động khó khăn, phức tạp về mặt trí tuệ, do đó 
khi giải toán có lời văn đòi hỏi HS phải phát huy trí tuệ một cách tích cực linh 
hoạt, chủ động sáng tạo, đồng thời qua việc giải toán của HS mà GV dễ dàng 
phát hiện ra những nhược điểm và ưu điểm để giúp các em khắc phục và phát 
huy.
 Dạy toán góp phần quan trọng vào việc rèn luyện năng lực tư duy và 
những đức tính tốt đẹp của người lao động mới.
Người thực hiện : Nguyễn Phúc Cường Trang 11