Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học theo nhóm cho học sinh Lớp 2

 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập -Tự do - Hạnh phúc
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG 
DẠY HỌC THEO NHÓM CHO HỌC SINH LỚP 2
 Quảng Ninh, tháng 5 năm 2018 1. MỞ ĐẦU
 1.1 Lí do chọn sáng kiến kinh nghiệm:
 Sự nghiệp giáo dục - đào tạo có vị trí quan trọng trong chiến lược con người, 
chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước: “Nguồn tài nguyên và sự giàu 
có của một quốc gia không phải nằm trong lòng đất mà chính là nằm trong bản 
thân con người, trí tuệ con người”. Muốn tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá 
thắng lợi phải đẩy mạnh phát triển giáo dục - đào tạo vì giáo dục đào tạo có vai 
trò quan trọng trong lĩnh vực sản xuất vật chất xã hội cũng như xây dựng nền văn 
hoá. Xác định tầm quan trọng đó tại Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung 
ương khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn 
diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong 
điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc 
tế. Đảng và Nhà nước xác định mục tiêu của đổi mới lần này là: Nâng cao chất 
lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lí tưởng, truyền thống, đạo đức, lối 
sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào 
thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời.
 Để thực hiện mục tiêu đó, ngay từ cấp Tiểu học cần phải có định hướng đúng 
đắn về phương pháp học tập cho các em. Trong quá trình lên lớp, giáo viên không 
chỉ cung cấp kiến thức mà hơn hết phải dạy cho các em cách tự học để từng bước 
rèn kĩ năng tự học và giúp các em có thể tự học suốt cả cuộc đời. Chính vì thế 
việc tổ chức dạy học theo nhóm là hết sức cần thiết. Thông qua việc dạy học hợp 
tác theo nhóm giúp học sinh có cơ hội được sử dụng kiến thức, kĩ năng và kinh 
nghiệm mà các em đã có. Đồng thời cho phép học sinh diễn đạt những ý tưởng, 
những khám phá của mình; rèn luyện và phát triển kĩ năng làm việc chung, kĩ 
năng giao tiếp; tăng cường tính tích cực trong học tập và phát triển sự sáng tạo 
của học sinh.
 Trong năm học 2017 - 2018, theo định hướng về việc đổi mới phương pháp 
dạy học (PPDH), trường tôi tiếp tục thực hiện dạy học theo mô hình trường học 
mới VNEN. Tuy nhiên trong quá trình áp dụng hình thức dạy học này, việc tổ 
chức dạy học theo nhóm với một số giáo viên còn mang tính hình thức nên đạt 
hiệu quả chưa cao. Vậy làm thế nào để tổ chức hoạt động nhóm hiệu quả? Để trả 
lời câu hỏi này tôi mạnh dạn chọn đề tài "Một số biện pháp nâng cao chất lượng 
dạy học theo nhóm cho học sinh lớp 2" với mong muốn chia sẻ chút thành công 
cho đồng nghiệp. Tuy nhiên, với phạm vi của một sáng kiến kinh nghiệm nhỏ sẽ 
không tránh khỏi những ý kiến chủ quan và những thiếu sót, rất mong được các 
bạn đồng nghiệp đóng góp, xây dựng, bản thân sẽ nghiêm túc tiếp thu và nghiên 
cứu để đề tài được hoàn thiện hơn. Một số học sinh còn rụt rè, nhút nhát trong thảo luận nhóm; ngại giao tiếp với 
giáo viên và các bạn.
 Một số nhóm chưa có sự tương tác, hỗ trợ lẫn nhau để cùng hoàn thành nhiệm 
vụ học tập.
 Mô hình học nhóm suốt trong buổi học, tạo cho một bộ phận học sinh có cơ 
hội nói chuyện riêng và ỷ lại vào người khác.
 * Nguyên nhân của những tồn tại trên đó là:
 Học sinh lớp 2 mới bước đầu tiếp cận với mô hình trường học mới và phương 
pháp học tập theo nhóm nên việc tổ chức các hoạt động của lớp học còn hạn chế. 
Các nhóm trưởng chưa được tập huấn thường xuyên nên chưa có kĩ năng điều 
hành hoạt động của nhóm. Nhóm trưởng chưa thực sự phát huy được vai trò của 
mình. 
 Chưa thật sự có sự gắn kết, hỗ trợ giữa các thành viên trong một nhóm. 
Không khí làm việc trong nhóm chưa thân thiện, cởi mở, ít tạo cơ hội cho các 
thành viên phát huy năng lực, khiến các thành viên không muốn tham gia hoặc 
tham gia một cách rất hình thức.
 Học sinh vùng nông thôn giao tiếp còn nhiều hạn chế nên các em thường 
nhút nhát, thiếu tự tin.
 Một số học sinh còn có tâm lý ỷ lại, dựa dẫm vào các bạn cùng nhóm. 
 Giáo viên thỉnh thoảng thiếu bao quát tất cả các nhóm; lớp học có số học sinh 
đông ( 29 em), trình độ nhận thức không đồng đều nên dẫn đến các em có thời 
gian trống để nói chuyện riêng.
 Từ thực tế trên, vấn đề đặt ra là phải làm sao để chính các em cảm thấy hứng 
thú với việc học để từ đó, hướng các em đến sự đam mê học tập, có ý thức tự học 
và đạt kết quả cao trong học tập. Tôi luôn trăn trở làm thế nào để tìm ra một số 
giải pháp góp phần nâng cao chất lượng dạy học theo nhóm cho học sinh lớp 2. 
Tôi tự hứa với lòng mình phải cố gắng thật nhiều trong công tác giảng dạy và 
phải đặc biệt quan tâm, gần gũi hơn với tất cả học sinh trong lớp.
2.2 Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học theo nhóm cho học sinh
 lớp 2:
 2.2.1 Nhận thức đúng tầm quan trọng của việc dạy học theo nhóm:
 Sự thành công của việc giảng dạy phụ thuộc rất nhiều vào PPDH được giáo 
viên lựa chọn. Cùng một nội dung nhưng tùy thuộc vào phương pháp sử dụng thì 
sẽ có những kết quả khác nhau. Trong dạy học theo mô hình trường học mới 
VNEN, PPDH theo nhóm phát huy được tính tích cực của người học, dạy học 
hướng về người học. Chính vì vậy mà giáo viên và học sinh phải nhận thức đúng 
đắn tầm quan trọng của việc học theo nhóm. để hoàn thiện kiến thức. Như vậy dù 
 học theo nhóm nhưng học cá nhân vẫn 
 là chủ yếu, nhóm chỉ giúp cá nhân 
 hoàn thiện kiến thức. Giáo viên theo 
 dõi, kiểm tra việc hoàn thành nhiệm vụ 
 của nhóm để trợ giúp khi học sinh gặp 
 khó khăn.
Nhóm trưởng cố định Nhóm trưởng có sự luân phiên
Giáo viên chốt kiến thức sau khi các Các thành viên trong nhóm tương tác 
nhóm trình bày. với nhau để hoàn thành nhiệm vụ. Chỉ 
 tổ chức hoạt động theo lớp khi giáo 
 viên quan sát thấy các nhóm đều sai 
 những lỗi giống nhau hoặc đều lúng 
 túng trước nhiệm vụ nào đó. 
Giáo viên thiết kế phiếu học tập cho Giáo viên chủ yếu thiết kế phiếu chỉ 
những nội dung cần thảo luận. dẫn học tập cho những bài có sự điều 
 chỉnh.
 2.2.3 Giáo viên và học sinh làm tốt công tác chuẩn bị:
 Hiện nay, theo mô hình trường học mới, vai trò của giáo viên đã được thay đổi 
thực sự. Giáo viên không còn là người truyền thụ, giảng giải mà chuyển sang là 
người hướng dẫn, trợ giúp học sinh khi cần thiết. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa 
là vai trò quan trọng của người thầy bị giảm sút, mà ngược lại vai trò của giáo viên 
thực sự “nặng nề” hơn rất nhiều. Xác định được điều đó tôi dành nhiều thời gian 
để tìm hiểu hoàn cảnh, đặc điểm, tâm lí, trình độ của các em học sinh trong lớp; 
nghiên cứu, điều chỉnh tài liệu hướng dẫn học; xác định mục tiêu, yêu cầu cần đạt 
trong từng hoạt động, từng bài để từ đó xây dựng kế hoạch bài học hợp lí. Trước 
khi lên lớp, tôi chuẩn bị đồ dùng, sưu tầm tư liệu như tranh, ảnh, vật thực giúp 
học sinh gắn kiến thức với thực tiễn.
VD : Bài 29 C: CÂY CÓ NHỮNG BỘ PHẬN NÀO? (Tiết 3)
- Sách Hướng dẫn học Tiếng Việt lớp 2 - tập 2B, trang 26.
Sau khi nghiên cứu kĩ tài liệu tôi có một số điều chỉnh. Cụ thể như sau:
* Mục tiêu:
Ngoài 2 mục tiêu như ở trong SGK ( Nghe - kể lại câu chuyện; mở rộng vốn từ về 
các bộ phận của cây) tôi đã bổ sung thêm mục tiêu thứ ba: Giáo dục các em biết 
yêu quý và bảo vệ các loài hoa. Lớp tôi có 28 học sinh, tôi muốn chia lớp thành 7 nhóm thì ta hô
 “ đoàn kết đoàn kết” “ kết mấy kết mấy” : “ kết 4 - kết 4” 
 * Giáo viên là người chọn nhóm:
 - Nhóm khả năng đa dạng: Giáo viên sẽ phân chia để trong nhóm có cả học 
sinh khá lẫn học sinh yếu nhằm hỗ trợ lẫn nhau.
 - Nhóm học sinh theo đối tượng: Cách phân chia nhóm như thế này được 
áp dụng trong các tiết ôn luyện buổi chiều. Bằng cách này giúp giáo viên dạy sát 
đối tượng hơn.
 Trong nhóm, các em tham gia thực hiện các nhiệm vụ học tập một cách 
cộng hưởng và bổ trợ cho nhau. Bởi vậy, trong một năm học sẽ có nhiều lần chia 
nhóm thì lần đầu tiên chia nhóm trong năm học là do tôi chủ động chia, các lần 
sau mới vận dụng cách chia ngẫu nhiên hay cho học sinh tự chọn nhóm
 Lí do: Tôi muốn ngay đầu năm nhóm học tập có đủ các đối tượng học sinh 
để nhóm trưởng và các thành viên trong nhóm làm quen, xử lí các tình huống liên 
quan đến mọi đối tượng học sinh có thể xảy ra trong quá trình học tập.
 Sau khi học sinh được tập huấn và làm quen với nhóm có đủ mọi đối tượng 
học sinh thì những lần sau dù giáo viên chia nhóm theo hình thức nào học sinh 
cũng không có gì khó khăn, bỡ ngỡ.
b. Tổ chức quản lí hoạt động nhóm:
* Phân công vị trí cá nhân và công việc của từng thành viên trong nhóm.
 Việc xếp chỗ ngồi cũng là vấn đề mà tôi phải cân nhắc, làm sao để lựa chọn 
bạn ngồi chung bàn không gây mất trật tự, hỗ trợ nhau trong việc học và làm việc 
theo nhóm thuận tiện, xếp chỗ dàn đều số học sinh nổi trội, học sinh hạn chế giữa 
các nhóm để tạo sự cân bằng trong thi đua và cùng nhau phấn đấu tốt hơn. 
 Tôi thường xuyên thay đổi chỗ ngồi nếu thấy tình hình thực tế chưa hợp lí. 
Những em chậm tiến bộ thì xếp các em ngồi lên bàn đầu, đồng thời giao nhiệm 
vụ cho em nổi trội kèm cặp, hỗ trợ bạn học tập qua từng tiết học, bài học và trong 
mọi hoạt động. Đồng thời cũng tiện cho giáo viên theo dõi hướng dẫn học sinh 
học tập và theo dõi kết quả học tập của các em qua từng bài học. Đặc biệt, cần 
chú ý phát triển tư duy, nâng cao kiến thức, bồi dưỡng học sinh nổi trội, học sinh 
có năng lực đặt biệt.
VD : Sơ đồ lớp học 22
 Bàn GV: 
 Cá Vàng Họa Mi Sóc Nâu
 Gấu Trúc Vịt Con Nai Con
 Thỏ Trắng Một trong những ưu điểm lớn nhất của phương pháp học nhóm là tất cả 
học sinh trong nhóm đều luân phiên nhau làm nhóm trưởng, hướng dẫn, điều 
hành các bạn trong nhóm hoạt động. Để có thể chọn lựa các nhóm trưởng làm 
việc có hiệu quả tôi đã tìm hiểu kĩ về từng học sinh của lớp mình (năng lực, hạn 
chế..) và coi trọng công tác tổ chức lớp ngay từ đầu năm học. Tùy theo giai đoạn 
của quá trình học tập mà tôi có thể chỉ định học sinh làm nhóm trưởng hoặc tổ 
chức cho học sinh bình bầu một cách khách quan và dân chủ nhất. Trong quá 
trình bình bầu, giáo viên cần nêu ra các tiêu chí cụ thể để học sinh dựa vào đó 
tiến hành chính xác nhất. Đồng thời, học sinh cũng sẽ lấy những tiêu chí đó làm 
hướng phấn đấu trong quá trình học tập để trở thành nhóm trưởng.
 Đối với từng môn học, từng thời điểm và năng lực của học sinh mà giáo 
viên cần lựa chọn các thành viên làm nhóm trưởng cho phù hợp. Giáo viên nên 
hạn chế việc để một học sinh đảm nhận vai trò nhóm trưởng xuyên suốt một năm 
học, hoặc làm nhóm trưởng tất cả các môn học trong chương trình. Có thể một 
học sinh học chưa học tốt môn Toán, nhưng em lại vẽ rất đẹp thì tôi để học sinh 
đó làm nhóm trưởng HĐGD Mỹ thuật, từ đó có cơ sở khuyến khích các em phấn 
đấu ngày càng nhiều hơn để hoàn thiện bản thân mình
 * Tập huấn, bồi dưỡng kĩ năng điều hành, quản lí cho các nhóm trưởng.
 Sau khi đã bầu được nhóm trưởng, tôi hướng dẫn để các nhóm trưởng như 
em Trần Lê Như Nguyệt, Võ Thị Thu, Nguyễn Đức Quân biết cách điều hành 
nhóm, hiểu các bước của quá trình học tập, biết tổ chức để mọi thành viên trong 
nhóm đều tích cực, tự giác thực hiện các hoạt động học. Các học sinh yếu cần 
được quan tâm nhiều hơn để theo kịp nhóm; những học sinh học yếu, nhút nhát 
chưa nên bầu làm nhóm trưởng.
VD: Trong tổ chức hoạt động nhóm, tôi hướng dẫn học sinh phải tuân thủ theo 5 
bước hoạt động nhóm, đó là:
B1: Cá nhân đọc yêu cầu bài
B2: Nhóm trưởng kiểm tra các thành viên trong nhóm đã nắm được yêu cầu bài 
chưa? (chỉ khi nào tất cả thành viên trong nhóm nắm được yêu cầu bài mới 
chuyển sang bước tiếp theo);
B3: Hoạt động cá nhân; hoạt động nhóm
B4: Nhóm trưởng tổ chức cho nhóm kiểm tra, thống nhất kết quả.
B5: Báo cáo kết quả hoạt động với giáo viên.
 Tôi đã bồi dưỡng năng lực điều hành cho các nhóm trưởng bằng các cách 
sau:
 - Cách 1: Vào đầu buổi hoặc giờ ra chơi, tôi thường mời các nhóm trưởng 
ngồi lại tạo thành một vòng và hướng dẫn các em từng bước một.