SKKN Một số biện pháp phát huy tính tích cực của học sinh khi học môn Tự nhiên và xã hội Lớp 2

 Một số biện pháp phát huy tính tích cực của học sinh khi học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2.
 A. MỞ ĐẦU
 1. Lí do chọn đề tài 
 1.1. Cơ sở lí luận
 Cùng với các biện pháp để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ 
trẻ, đáp ứng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất 
nước, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và nhu cầu phát triển của người học, 
trang bị kiến thức cho học sinh là yêu cầu vô cùng quan trọng, một nội dung 
không thể tách rời của quá trình giáo dục.
 Mục tiêu giáo dục Tiểu học xác định trong điều 27 của Luật giáo dục cũng 
nêu rõ “giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ 
và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, 
hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách 
và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào 
cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.
 Cùng với các môn học trong trường Tiểu học, môn Tự nhiên và Xã hội 
cung cấp một số kiến thức cơ bản, ban đầu và thiết thực về cơ thế người. Học 
sinh biết cách giữ gìn vệ sinh cơ thể và phòng tránh một số bệnh tật thông 
thường; biết một số sự vật, hiện tượng đơn giản trong tự nhiên và xã hội xung 
quanh. Đồng thời môn Tự nhiên và Xã hội bước đầu hình thành và phát triển ở 
học sinh những kĩ năng như: tự chăm sóc sức khoẻ bản thân, biết ứng xử và đưa 
ra nhưng quyết định hợp lý trong đời sống để phòng tránh một số bệnh tật và tai 
nạn. Môn Tự nhiên và Xã hội giúp học sinh biết quan sát, nhận xét, nêu thắc 
mắc, đặt câu hỏi, diễn đạt những hiếu biết của mình về các sự vật, hiện tương 
đơn giản trong tự nhiên và xã hội. Không những thế, môn Tự nhiên và Xã hội 
còn giúp học sinh hình thành vả phát triển thái độ và hành vi như: Có ý thức 
thực hiện các quy tắc giữ vệ sinh, an toàn cho bản thân gia đình và cộng đồng. 
Biết yêu thiên nhiên, yêu gia đình, yêu nhà trường, yêu quê hương đất nước. 
Trong đó con người với những hoạt động của mình, vừa là cầu nối giữa tự nhiên 
và xã hội, vừa tác động mạnh mẽ đến tự nhiên và xã hội. Nội dung chương trình 
được phát triển từ gần đến xa, từ đơn giản đến phức tạp, bao gồm 3 chủ đề:
 - Con người và sức khỏe
 - Xã hội
 - Tự nhiên
 Đối với học sinh lớp 2, sau khi học xong môn Tự nhiên và Xã hội, học 
sinh biết sơ lược về hoạt động cơ quan vận động và cơ quan tiêu hoá ở cơ thể 
 1/27 Một số biện pháp phát huy tính tích cực của học sinh khi học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2.
 Góp phần gây hứng thú học tập cho các em để các em có thể học tập tốt 
được các môn học khác.
 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 
 - Khách thể nghiên cứu: Giáo viên khối 2, trường Tiểu học 
 - Đối tượng nghiên cứu: Một số biện pháp giúp phát triển năng lực cho 
học sinh lớp 2 trong môn Tự nhiên và xã hội.
 Rèn luyện kĩ năng giao tiếp, kĩ năng vận dụng kiến thức đã học vào thực 
tế cuộc sống.
 4. Giả thuyết khoa học
 Nếu đưa ra được các biện pháp hoạt động giáo dục phù hợp thì chất lượng 
và hiệu quả giáo dục cho học sinh trường tiểu học thông qua môn Tự nhiên và 
Xã hội sẽ được nâng cao.
 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 
 - Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc phát huy tính tích cực của học sinh khi 
học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2
 - Nghiên cứu thực trạng của việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu 
học thông qua môn Tự nhiên và Xã hội.
 - Đề xuất và thực nghiệm các giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục kỹ 
năng sống cho học sinh tiểu học thông qua môn Tự nhiên và Xã hội.
 6. Phạm vi nghiên cứu
 - Lĩnh vực nghiên cứu: Tự nhiên và Xã hội
 - Địa bàn nghiên cứu: Trường tiểu học
 - Đối tượng khảo sát, thực nghiệm: giáo viên, học sinh trường tiểu học
 - Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 9 năm 2017 đến tháng 3 năm 2018.
Đề tài này đi vào nghiên cứu tổng kết những kinh nghiệm giảng dạy, phát huy 
tính tích cực của học sinh khi học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 từ tháng 9 năm 
2017 đến tháng 3 năm 2018. Trong đó:
 - Từ tháng 9/2017 đến tháng 4/2018, cụ thể:
 - Tháng 9/2017: Chuẩn bị đối tượng, nội dung nghiên cứu.
 - Tháng 10/2017: Nghiên cứu lí luận.
 - Tháng 11/2017: Khảo sát thực trạng công tác dạy và học môn Tự nhiên 
và Xã hội lớp 2. 
 - Tháng 12/2017: Đề xuất một số biện pháp phát huy tính tích cực của học 
sinh khi học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2. 
 - Tháng 1,2/2018: Triển khai các biện pháp đề xuất thực nghiệm vào 
giảng dạy môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2. 
 3/27 Một số biện pháp phát huy tính tích cực của học sinh khi học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2.
 B. NỘI DUNG
 CHƯƠNG 1
 CƠ SỞ LÝ LUẬN CÁC BIỆN PHÁP PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA 
 HỌC SINH KHI HỌC MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 2.
 1.1. Căn cứ nghiên cứu của đề tài
 1.1.1. Mục tiêu giáo dục tiểu học
 Mục tiêu giáo dục là: Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo 
đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp; hình thành và bồi dưỡng nhân 
cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng 
và bảo vệ tổ quốc.
 Nội dung giáo dục phải đảm bảo tính cơ bản, toàn diện, thiết thực, hiện đại 
và có hệ thống; tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại; phù hợp với sự phát triển về 
tâm sinh lí lứa tuổi của người học. 
 Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác chủ động, tư duy 
sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng 
thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên.
 Chương trình giáo dục thể hiện mục tiêu giáo dục; quy định chuẩn kiến 
thức, kỹ năng, phạm vi và cấu trúc nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục và 
hình thức tổ chức hoạt động giáo dục, cách thức đánh giá kết quả giáo dục với 
môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2.
 1.1.2. Đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học 
 Học sinh Tiểu học hồn nhiên, ngây thơ, trong sáng, hiếu động, tò mò, thích 
hoạt động, khám phá thường độc lập, tự lực làm việc theo hứng thú của mình. 
Khả năng nhận thức, tư duy, tưởng tượng, tình cảm, trí nhớ và nhân cách học 
sinh đang được hình thành. Ở lứa tuổi này thường có những biến đổi quan trọng 
trong các điều kiện sinh hoạt cũng như học tập và lao động của trẻ. Học tập trở thành 
hoạt động chủ đạo, sự say mê học tập chưa thể hiện đó là nhận thức trách nhiệm 
đối với xã hội mà chủ yếu từ động cơ ý nghĩa tình cảm như được thầy cô, cha mẹ 
khen ngợi ... các em thường trông chờ vào sự giúp đỡ của người khác trước khó 
khăn. Vì vậy cần có các yêu cầu mới trong hoạt động giáo dục, sinh hoạt để giúp 
các em say mê học tập và sáng tạo. Trong quá trình giáo dục, cần có các phương 
pháp, hình thức tổ chức linh hoạt nhằm động viên kịp thời để các em tạo sự tin 
tưởng vào chính bản thân mình ...
 5/27 Một số biện pháp phát huy tính tích cực của học sinh khi học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2.
 Do vậy muốn có giờ học hiệu quả thì người giáo viên phải thay đổi các 
hình thức dạy học, lựa chọn kết hợp các phương pháp dạy học truyền thống và 
hiện đại để nâng cao chất lượng giờ dạy. Có như vậy học sinh mới hứng thú học 
tập và giờ học mới đạt hiệu quả cao.
 1.1.4.2. Thực trạng dạy môn Tự nhiên và Xã hội hiện nay
 Môn Tự nhiên và xã hội là môn học tích hợp nhận thức của khoa học tự 
nhiên và khoa học xã hội. Vì vậy phương pháp học phải thể hiện được các 
phương pháp đặc trưng của các môn khoa học thực nghiệm. Song trong thực tế, 
người giáo viên chưa coi trọng môn học này. Đặc biệt là chưa chuẩn bị đầy đủ 
đồ dùng dạy học của môn học. Tình trạng dạy "chay" còn phổ biến.
 Một số giáo viên không thấy được rằng dạy học theo hướng phát triển 
năng lực là tăng cường hoạt động học tập của cá nhân, kích thích động cơ bên 
trong của người học làm cho người học tích cực, chủ động, tự tin phát triển khả 
năng suy lí, óc phê phán và tìm ra kiến thức mới. Do vậy cách dạy của giáo viên 
thường làm học sinh rơi vào thế thụ động nhận thức.
 Là môn học đánh giá bằng nhận xét nên một bộ phận giáo viên chưa nhận 
thức đúng mức về vai trò, tầm quan trọng của môn học, xem là môn phụ nên 
trong giảng dạy chưa nhiệt tình, chưa tìm tòi, cải tiến để nâng cao chất lượng 
môn học.
 Đồ dùng dạy học của bộ môn còn hạn chế chưa đáp ứng nhu cầu dạy và 
học. Giáo viên chưa mạnh dạn ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy, 
còn dạy chay, áp đặt kiến thức cho học sinh nên các em chóng quên, tiết học 
không thu hút, không kích thích hoạt động học tập của học sinh dẫn đến hiệu 
quả thấp. 
 1.1.4.3. Phát huy tính tích cực của học sinh khi học môn Tự nhiên và Xã hội
 * Một số khái niệm cơ bản 
 - Tích cực: có nghĩa là trong quá trình học tập, người học sinh tự đặt ra 
mục đích học tập, tích cực tìm ra các biện pháp tối ưu để vận dụng vào kết quả 
học tập, không chỉ thế, người học sinh phải luôn hứng thú, say mê học tập, xem 
việc học là một nhiệm vụ của mình phải hoàn thành.
 - Phát huy tính tích cực của học sinh: Để phát huy tính tích cực của học 
sinh đòi hỏi ở người giáo viên rất nhiều vấn đề. Khi học sinh đã tích cực tự giác, 
độc lập có nghĩa là học sinh đó đã có nhu cầu, hứng thú làm việc. Để làm được 
điều đó, người giáo viên phải có năng lực sư phạm, bao gồm:
 + Năng lực hiểu học sinh: Là năng lực hiểu biết thế giới nội tâm của trẻ. 
Biểu hiện của năng lực là quan sát tinh tế, sự nhạy cảm đối với trẻ về trạng thái 
 7/27 Một số biện pháp phát huy tính tích cực của học sinh khi học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2.
nghề, trình độ khoa học công nghệ nâng lên sẽ là điều kiện thuận lợi cho việc tổ 
chức giờ học Tự nhiên và Xã hội theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh, 
góp phần tạo ra không khí học tập vui tươi hồn nhiên, sinh động làm thay đổi 
không khí học tập giúp học sinh học tốt các môn học tiếp theo. 
 9/27 Một số biện pháp phát huy tính tích cực của học sinh khi học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2.
 * Yêu cầu điều tra thực trạng:
 Điều tra thực trạng dạy học phát huy tính tích cực của học sinh trong môn học 
Tự nhiên và Xã hội lớp 2 cần phải điều tra cả giáo viên và học sinh. Điều tra một 
cách vô tư khách quan. Đánh giá kết quả điều tra phải công bằng.
 Công việc điều tra phải được tiến hành một cách khoa học, tiết kiệm thời gian, 
công sức.
 2.2.2. Nội dung và cách tiến hành điều tra thực trạng
 Để tiến hành điều tra thực trạng của nhà trường tôi tiến hành điều tra theo nội 
dung sau:
 Nội dung 1: Điều tra về nhận thức của giáo viên nhà trường về tầm quan trọng 
việc dạy học phát huy tính tích cực của học sinh trong môn học Tự nhiên và Xã hội 
lớp 2 
 Cách tiến hành: 
 - Tôi làm phiếu và phát tới tất cả giáo viên trong nhà trường.
 - Tiến hành điều tra bằng cách thăm dò, gặp gỡ và nói chuyện với các giáo viên
 Nội dung 2: Điều tra thực trạng tổ chức dạy học phát huy tính tích cực của học 
sinh trong môn học Tự nhiên và Xã hội lớp 2 
 Cách tiến hành: 
 - Tôi thực hiện kiểm tra kế hoạch của các tổ chuyên môn.
 - Tôi tiến hành điều tra bằng cách theo dõi, quan sát các hoạt động giảng dạy 
hoặc ngoài giờ lên lớp. Gặp gỡ và nói chuyện với giáo viên, học sinh.
 2.2.3. Kết quả điều tra thực trạng
 Qua việc tiến hành điều tra tôi thấy được một số vấn đề sau: 
 - Nhận thức của giáo viên nhà trường về tầm quan trọng của việc dạy học phát 
huy tính tích cực của học sinh trong môn học Tự nhiên và Xã hội nói chung, môn Tự 
nhiên và Xã hội lớp 2 nói riêng thông qua hoạt động trong và ngoài giờ lên lớp là có. 
Giáo viên đã xác định được tầm quan trọng của việc dạy học phát huy tính tích cực 
của học sinh. Họ cũng xác định được tính tích cực của học sinh do đâu mà có và có 
bằng cách nào. Tuy nhiên nhận thức của họ mới chỉ ở mức độ suy nghĩ trong đầu 
còn việc biến suy nghĩ đó thành hoạt động cụ thể thì chưa được nhiều. Chính vì vậy, 
việc tổ chức dạy học phát huy tính tích cực của học sinh khi học môn Tự nhiên và 
Xã hội hiệu quả còn ở mức thấp. Từ đó dẫn tới việc dạy học phát huy tính tích cực, 
tự giác, độc lập cho học sinh chưa được nhiều, chưa được rõ ràng. 
 - Cơ sở vật chất để phục vụ hoạt động giáo dục còn thiếu nhiều và chưa được 
mua bổ sung hằng năm. Kinh phí hạn hẹp, do vậy sự hỗ trợ cho học sinh tham gia 
vào các hoạt động ngoại khóa còn ít.
 11/27