Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và xã hội Lớp 2

 Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2
 Mục lục
Phần I: Mở đầu
1. Lý do chọn đề tài...............................................................................................3
2. Mục đích nghiên cứu...................................................................................5
3. Đối tượng nghiên cứu....................................................................................5
4. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................5
5. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu.................................................................5
Phần II: Nội dung
I. Nội dung chương trình môn Tự nhiên và Xã hội.........................................7
1. Các phương pháp dạy học môn Tự nhiên và xã hội lớp 2...........................8
2. Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và 
Xã hội lớp 2.........................................................................................................16
3. Tổ chức tốt các hoạt động dạy - học................................................................18
4. Phối hợp Tự nhiên và Xã hội với các môn học khác.......................................19
5. Tăng cường bồi dưỡng kiến thức ...................................................................19
II. Kết quả............................................................................................................21
Phần III: Kết luận
 1 Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2
khả năng quan sát tri giác của học sinh để giúp các em chủ động tiếp thu tri thức, 
hiểu bài nhanh, khắc sâu và nhớ lâu kiến thức bài học.
 2. Về mặt thực tiễn:
 Trong quá trình giảng dạy môn Tự nhiên và Xã hội, tôi nhận thấy không ít 
những khó khăn vẫn còn tồn tại như sau:
 * Giáo viên:
 • Trong trường Tiểu học của chúng ta hiện nay, mặc dù thời gian 
 biểu, cũng như phân lượng thời gian số tiết cho các môn học rất rõ 
 ràng, nhưng môn Tự nhiên và Xã hội nhiều khi giáo viên coi là 
 môn phụ. Bởi vì khối lượng kiến thức Toán, Tiếng Việt rất nhiều 
 nên Tự nhiên và Xã hội bị lấn lướt và cắt giảm thời lượng.
 • Giáo viên còn thiếu kinh nghiệm với cách tổ chức hoạt động tích 
 cực cho trò lĩnh hội kiến thức. Hoặc có tổ chức thì còn lúng túng, 
 mất thời gian, còn qua loa đại khái. Học sinh còn bỡ ngỡ, rụt rè 
 chưa quen với các hoạt động mới hoặc quá phấn khích gây mất trật 
 tự trong lớp học.
 • Một số giáo viên chúng ta chưa coi trọng thiết bị dạy học của bộ 
 môn hoặc ngại ngùng, có chuẩn bị song thao tác còn vụng về, lúng 
 túng. Do vậy khiến các em không thích thú với môn học, hiệu quả 
 giờ học không cao.
 • Sự hiểu biết của giáo viên còn bị hạn chế, ít cập nhật thông tin về 
 sự phát triển của Khoa học kỹ thuật.
 Chính vì vậy, vấn đề đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã 
hội lớp 2 là vấn đề cần thiết để giáo viên bắt nhịp với việc đổi mới chung của 
ngành giáo dục và cũng chính là để học sinh chủ động trong học tập có phương 
pháp, tự chiếm lĩnh, tự tìm kiếm kiến thức mới tốt trở thành những người năng 
động sáng tạo, làm bước đà để học sinh thích ứng với sự phát triển nhanh chóng 
của xã hội, của Khoa học công nghệ.
 Với nhiều năm kinh nghiệm trong nghề, tôi thấy rằng để đáp ứng được 
yêu cầu đổi mới nội dung Sách giáo khoa và phương pháp dạy học thì người 
giáo viên cần tìm ra những biện pháp tối ưu nhất góp phần nâng cao chất lượng 
giảng dạy. Một trong những biện pháp cần thiết đó là đổi mới phương pháp dạy 
học. Đồng thời, những vấn đề trăn trở còn tồn tại nêu trên cũng là động lực thúc 
đẩy tôi nghiên cứu thực tế giảng dạy, tìm tòi tham khảo sách, tạp chí, chuyên 
 3 Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2
 - Đề ra biện pháp khắc phục và thực hiện các biện pháp ấy một cách 
 nghiêm túc, khoa học.
 - Đề xuất với cấp trên để có những biện pháp khắc phục, tạo điều kiện cho 
 việc thực hiện kế hoạch một cách thuận lợi nhất.
 5 Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2
 (sự tiêu hóa thức ăn), bài 31 (Mặt trời) kênh chữ xuất hiện với vai trò cung 
 cấp thông tin. Cách trình bày một bài và các “lệnh” chỉ dẫn học sinh một 
 chuỗi các trình tự học tập như quan sát thực hành, liên hệ thực tế và trả lời để 
 học sinh chiếm lĩnh kiến thức mới.
 Tóm lại: Nội dung kiến thức trong toàn bộ Tự nhiên và Xã hội lớp 2 
được phát triển theo nguyên tắc từ gần đến xa, dẫn dắt học sinh mở rộng vốn 
hiểu biết từ bản thân đến gia đình, trường học, từ cuộc sống xã hội xung 
quanh đến thiên nhiên rộng lớn, từ những cây cối, con vật thường gặp đến 
Mặt tười, Mặt trăng và các vì sao.
 1. Các phương pháp dạy môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2:
 Từ kinh nghiệm bản thân, trong quá trình giảng dạy môn Tự nhiên và Xã hội 
lớp 2, tôi thấy có thể chia các phương pháp dạy học thành các nhóm phương 
pháp sau:
 Nhóm 1: Phương pháp thảo luận nhóm, phương pháp động não và 
phương pháp nghiêm cứu tình huống đóng vai.
 * Mục tiêu:
 Ở phương pháp thảo luận, giáo viên tổ chức đối ngoại giữa mình và học 
 sinh hoặc giữa học sinh với học sinh, nhằm huy động trí tuệ của tập thể, 
 giải quyết một vấn đề do thực tế cuộc sống đòi hỏi để tìm hiểu hoặc đưa 
 ra những giải pháp, những kiến nghị, những quan niệm mới. Học sinh giữ 
 vai trò tích cực và chủ động tham gia thảo luận và tranh luận. Giáo viên 
 giữ vai trò nêu vấn đề gợi ý khi cần thiết và tổng kết thảo luận.
 Đóng vai là phương pháp tổ chức cho học sinh thực hành một số cách ứng 
 xử hoặc xử lí một tình huống nào đó trong một tình huống giả định. Ưu 
 điểm của phương pháp này là kọc sinh được thực hành kĩ năng ứng xử 
 hoặc xử lý trong môi trường an toàn, gây hứng thú và chú ý đối với học 
 sinh, tạo điều kiện cho học sinh phát huy tích cực và sáng tạo; khích lệ sự 
 thay đổi thái độ, hành vi của học sinh, có thể thấy ngay tác động và hiệu 
 quả của lời nói hoặc việc làm trong vai diễn.
 Khi tổ chức hoạt động, giáo viên có sử dụng phương pháp thảo luận, cần 
 dự kiến rõ thời gian, hình thức thảo luận, nội dung thảo luận để học sinh 
 thảo luận hướng vào mục tiêu bài học, huy động kiến thức thực tế để xây 
 dựng bài học. Giáo viên cần nêu ra những vấn đề để học sinh tìm cách 
 giải quyết và rút ra kết luận khoa học. Đây chính là giáo viên kết hợp giữa 
 phương pháp thảo luận và phương pháp động não.
 7 Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2
 Ví dụ: Bài 1 – Phòng tránh té ngã khi ở trường.
 Giáo viên nêu câu hỏi để học sinh động não: “Hãy kể tên những hoạt động 
dễ gây nguy hiểm ở trường “Sau đó giáo viên tiến hành tổ chức cho học sinh 
quan sát, thảo luận rồi tự rút ra kết luận: Những hành động: Chạy đuổi nhau 
trong sân trường, chạy và xô đẩy nhau ở cầu thang, trèo cây, bẻ cành là nguy 
hiểm không chỉ cho bản thân, đôi khi còn nguy hiểm cho người khác.
 Chú ý: Khi sử dụng phương pháp này giáo viên cần đưa ra câu hỏi thảo 
luận; nêu rõ mục đích thảo luận để hướng học sinh vào hoạt động. Tránh tình 
trạng chỉ có một học sinh làm việc, còn lại nói chuyện hoặc xem tranh ảnh khác 
trong sách, gây mất tập trung cho cả nhóm, gây ồn ào không khí lớp học, giáo 
viên không bao quát được. Khi nêu câu hỏi động não giáo viên cần đưa ra câu 
hỏi vừa sức, mang tính thực tế học sinh có thể vận dụng kiến thức vốn sống thực 
tế vào bài học được dễ dàng. Khi tổ chức nghiên cứu tình huống và đóng vai 
giáo viên nên đưa ra những tình huống đơn giản gần gũi, dễ giải quyết để học 
sinh nhập vai và thể hiện thành công vai diễn của mình.
 Nhóm 2: Phương pháp trò chơi và phương pháp luyện tập thực hành.
 * Mục tiêu:
 Ở phương pháp trò chơi giáo viên tổ chức học sinh tham gia trò chơi một 
cách có chủ định mà không cần luyện tập trước. Đây là một dạng hoạt động 
mang tính sáng tạo. Khi tổ chức giáo viên cần đóng vai trò là trọng tài điều 
khiển cuộc chơi, học sinh là người thực hiện. Còn phương pháp luyện tập – thực 
hành thì giáo viên tổ chức cho học sinh thực hành luyện tập để củng cố lại 
những kiến thức mà bài dạy hoặc chủ điểm đã đặt ra. Để thực hành luyện tập 
giáo viên có thể tổ chức nhiều hình thức như: làm phiếu bài tập, triển lẵm hoặc 
tham quan.
 * Cách tiến hành:
 Nhóm phương pháp này là nhóm phương pháp đặc trưng kết hợp thành 
một nhóm sử dụng chính trong chủ đề: “Con người và sức khỏe.” Nó giúp học 
sinh tập luyện theo hiểu biết kiến thức đã học.
 Ví dụ: Bài 5 – Cơ quan tiêu hóa.
 9 Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2
 ngoài thiên nhiên, hoạt động triển lãm, trưng bày các vật thật, tranh ảnh, để giờ 
 học thêm sinh động.
 Học sinh học tập hăng hái, tích cực, kiến thức của bải học sẽ có được học 
 sinh nhớ lâu và khắc sâu hơn.
 Ví dụ: Bài 26 - Một số loài cây sống dưới nước. (Có sử dụng công nghệ 
 thông tin)
 Sau khi tổ chức cho học sinh quan sát các slide hình ảnh về các loại cây 
 sống dưới nước (mở rộng thêm một số loài cây ngoài sgk), giáo viên hướng dẫn 
 cho học sinh đánh dấu vào phiếu điều tra, để nhận diện và thấy được ích lợi của 
 một số loài cây sống dưới nước.
 Ví dụ: Bài 27 – Loài vật sống ở đâu?
 Đây cũng là bài dạy mà tôi đã áp dụng việc đổi mới phương pháp dạy học 
 trong đợt thi giáo viêc dạy giỏi của năm học này.
 Nội dung các hoạt Phương pháp, hình thức tổ chức các hoạt Phương pháp 
TG động dạy học động dạy học dạy học
 Hoạt động của GV Hoạt động của HS
1’ 1.Ổn định tổ chức: - Yêu cầu HS hát bài “ - Hát tập thể
 Gà trống, mèo con và 
 cún con”
2’ 2.Giới thiệu bài: Hỏi:
 -Con vật nào được nhắc -HS trả lời
 đến trong bài hát?
 -Chúng sống ở đâu?
 GV ghi bảng tên bài -HS nhắc lại tên bài
3’ 3.Bài dạy: PP quan sát, 
 Hoạt động 1: thế nào -Mở clip về các loài vật -HS quan sát, ghi ghi nhớ
 là loài vật sống trên sống trên mặt đất và nhớ tên gọi các con 
 mặt đất, dưới nước, bay lượn trên không vật
 bay lượn trên không? -Yêu cầu HS nêu tên, -HS nêu
 *Mục đích: Giúp HS nơi sống của các con 
 có khái niệm về loại vật có trong clip. -HS trả lời
 vật sống trên mặt đất, (?) Con vật (H1,2,3) di PP động não
 dưới nước và bay chuyển bằng bộ phận 
 lượn trên không. gì?
 11 Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2
TG Nội dung các hoạt Phương pháp, hình thức tổ chức các hoạt Phương pháp 
 động dạy học động dạy học dạy học
 Hoạt động của GV Hoạt động của HS
 cạn, dưới nước, bay Loài vật, dán vào 
 lượn trên không. -Tìm những con vật có bảng lớn.
 *Mục đích; Giúp HS thể sống cùng lúc ở -Đại diện nhóm lên 
 vận dụng kiến thức nhiều nơi khác nhau trình bày.
 vừa học để phân loại -Giáp dục HS có ý thức -Lớp nhận xét.
 các loài vật theo bảo vệ, chăm sóc các 
 nhóm. loài vật, giữ gìn môi 
 trường sống của chúng 
 (xem phim)
5’ Hoạt động 3: -Nêu luật chơi: Nghe, -HS chơi PP chơi trò 
 Trò chơi xem, trả lời nhanh vào chơi
 “ Rung chuông vàng” bảng con
 *Mục đích: Vui chơi 1.Tìm con vật không 
 và củng cố, mở rộng cùng nhóm
 kiến thức vừa học. Báo, gấu, thỏ, cá heo
 2.Tìm tên con vật còn 
 thiếu trong câu hát
 3. Giải câu đố:
 Đói kêu ụt ịt
 Ngủ thở phì phò
 Ăn cám ăn mì
 Ăn cả rau khoai.
 4.Chọn câu trả lời đúng 
 nhất:
 Loài vật sống ở đâu?
 A. Trên cạn
 B. Trên cạn, dưới 
 nước
 C. Trên cạn, dưới 
 nước, trên không
2’ 4. Củng cố, dặn dò 5.Chọn câu trả lời đúng 
 nhất:
 13