Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp tăng cường hứng thú học tập môn Tự nhiên - Xã hội của học sinh Lớp 2

 1. Lý do chọn đề tài
 Hứng thú là một trong những vấn đề phức tạp của tâm lý học. Trong học 
tập cũng như làm việc muốn có hiệu quả thì trước tiên phải có sự hứng thú và 
say mê. Hứng thú có vai trò to lớn trong đời sống và hoạt động của con người 
bởi khi có sự hứng thú sẽ tạo cho cá nhân một trạng thái dễ chịu, làm tăng 
hiệu quả của quá trình nhận thức, làm nảy sinh khát vọng hành động, hành 
động có sáng tạo và cũng từ đó làm tăng sức làm việc của cá nhân.
 Tạo hứng thú học tập cho học sinh là một trong những điều cốt yếu trong 
quá trình dạy học, đặc biệt là ở lứa tuổi tiểu học. Bởi đây là bậc học đầu tiên 
các em được làm quen với một môi trường học tập hoàn toàn mới, một cách 
tiếp cận với tri thức mới, bậc học này chính là nền tảng cho những bậc học 
tiếp theo.
 Khi có hứng thú, hoạt động học tập của học sinh sẽ trở nên dễ dàng hơn. 
Hứng thú sẽ làm cho những tiết học không còn gây áp lực, căng thẳng với các 
em mà ngược lại các em còn cảm thấy hào hứng, mong chờ để được khám 
phá những kiến thức mới, những điều lí thú và bổ ích mới... Thông qua đó, 
học sinh sẽ tích cực, tự giác hơn trong quá trình học tập, chủ động thực hiện 
và thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao. Hứng thú học tập là một trong 
những nhân tố cơ bản phát huy được tính sáng tạo trong hoạt động học tập 
của học sinh và nâng cao ý thức của người học. Từ đó, giúp các em nắm được 
tri thức một cách nhanh nhất, sâu sắc nhất... không những thế các em còn biết 
cách áp dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn đời sống một cách sáng 
tạo, khoa học.
 Hứng thú học tập là một điều vô cùng quan trọng và cần thiết đối với học 
sinh nói chung và học sinh tiểu học nói riêng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy 
rằng, hiện nay hứng thú học tập nhiều môn học ở bậc tiểu học chưa thực sự 
được xem trọng. Điều này đã làm ảnh hưởng không nhỏ tới kết quả học tập 
của học sinh cũng như quá trình phát triển toàn diện của trẻ.
 Tự nhiên - Xã hội là một trong những môn học đóng vai trò quan trọng 
trong chương trình tiểu học. Thông qua môn học sẽ giúp cho học sinh có 
 1 Hứng thú học tập đảm bảo cho học sinh nắm nhanh và vững chắc tri thức. 
Học tập với tư cách là hoạt động nhận thức tích cực, tự lực và sáng tạo, đó là 
một quá trình căng thẳng đòi hỏi phải nỗ lực thường xuyên. Hứng thú là một 
sự thúc đẩy bên trong làm giảm sự căng thẳng, sự mệt nhọc và dường như nó 
mở ra con đường dẫn đến sự hiểu biết, nó làm cho việc nắm tri thức thoải mái 
và dễ dàng hơn, thuận lợi và có hiệu quả hơn.
 Học tập mà dựa trên sự hứng thú thì học sinh không chỉ nắm vững được 
nội dung, nội dung được mở rộng và sâu sắc hơn mà còn tạo nên thái độ của 
cá nhân đối với học tập như là một hoạt động dễ chịu, vui sướng.
 Dựa vào lý luận về con đường hình thành, phát triển hứng thú các và các 
biểu hiện của hứng thú học tập môn Tự nhiên - Xã hội cũng như các yếu tố 
ảnh hưởng đến hứng thú học môn Tự nhiên - Xã hội của học sinh lớp 2, có thể 
xác định một số biện pháp tác động cần thiết để nâng cao hứng thú học tập 
môn Tự nhiên - Xã hội ở các em như sau:
 Thứ nhất: Là giúp học sinh nhận thức rõ ý nghĩa của môn học, hình 
thành động cơ học tập đúng đắn ngay từ ban đầu
 Học sinh tiểu học nói chung và học sinh lớp 2 nói riêng sẽ hứng thú học 
tập môn Tự nhiên - Xã hội khi các em thấy việc học môn Tự nhiên - Xã hội 
thực sự có ý nghĩa với cuộc sống của bản thân. Như vậy, giúp học sinh nhận 
thức lợi ích hay tầm quan trọng của môn Tự nhiên - Xã hội chính là việc làm 
có thể kích thích hứng thú, tạo động cơ học tập cho các em, có thể tiến hành 
công việc đó bằng cách sau:
 Trình bày lợi ích của nội dung học tập một cách rõ ràng hoặc trình bày 
lợi ích của nội dung học tập thông qua nhiều tình huống sư phạm.
Ngay từ ban đầu giáo viên cần giáo dục cho các em thấy được lợi ích của môn 
học, tầm quan trọng, ý nghĩa của môn học để các em hình thành động cơ học 
tập đúng đắn. Để học sinh thấy được tầm quan trọng đó thì đầu tiên trong mỗi 
tiết dạy của giáo viên đòi hỏi phải có sự chuẩn bị chu đáo, có đầu tư để các 
em thấy được môn Tự nhiên - Xã hội không phải là môn học phụ, chỉ học lướt 
qua hay học để biết. Trong quá trình dạy học, giáo viên sẽ đưa ra nhiều vấn đề 
 3 hình thức tổ chức dạy học đều có những ưu điểm và mặt hạn chế riêng. Sự kết 
hợp hài hòa, linh hoạt, hợp lý các hình thức tổ chức dạy học sẽ giúp học sinh 
hứng thú, tích cực, chủ động hơn trong quá trình học tập; Thúc đẩy người học 
suy nghĩ, làm việc, thảo luận nhiều hơn. Từ đó, góp phần thực hiện hiệu quả 
mục tiêu giáo dục lấy người học làm trung tâm. 
Thứ ba: Là có sự kết hợp hài hòa, linh hoạt các phương pháp dạy học 
trong một tiết dạy
 Có rất nhiều phương pháp dạy học khác nhau như: Phương pháp quan 
sát; Phương pháp đóng vai; Phương pháp hỏi đáp; Phương pháp thí nghiệm; 
Phương pháp kể chuyện; Phương pháp trò chơi; Phương pháp thảo luận nhóm; 
Phương pháp sử dụng phiếu điều tra; Phương pháp phân vai mỗi phương 
pháp đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng.
 Mỗi phương pháp dạy học đều có tác dụng tích cực đối với một số mặt 
học tập của học sinh, giúp cho học sinh nắm vững kiến thức và phát triển một 
số kỹ năng, thái độ (Nhờ quan sát học sinh có được những tư liệu phong phú, 
tỉ mỉ, hình thành những biểu tượng, khái niệm cụ thể về thế giới khách quan; 
Đàm thoại giúp học sinh mạnh dạn, tự tin hơn trong giao tiếp, trình bày vấn 
đề; Với phương pháp làm thí nghiệm học sinh được trực tiếp chứng minh thí 
nghiệm nên tạo niềm tin vào khoa học, kích thích niềm say mê khoa học, giúp 
học sinh hiểu bài nhanh và nhớ bài lâu hơn; Qua các lời thoại, vai diễn, cử chỉ 
sáng tạo học sinh có điều kiện bộc lộ những khả năng tự nhận thức, đồng thời 
thể hiện rõ những tính cách cá tính của mình). Vận dụng tốt sẽ lấy ưu điểm 
của phương pháp dạy học này khắc phục hạn chế của phương pháp dạy học 
kia. Chính vì vậy, không có phương pháp dạy học nào là chìa khóa vạn năng, 
là tối ưu cho mọi trường hợp. Do đó, việc nghiên cứu kỹ nội dung bài giảng, 
đặc điểm riêng của từng bài học và đối tượng người học để có sự kết hợp hài 
hòa, đa dạng, linh hoạt các phương pháp dạy học khác nhau trong một tiết học là 
một yêu cầu có tính bắt buộc đối với việc nâng cao hứng thú học tập môn Tự nhiên 
- Xã hội của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục toàn 
diện. 
 5 học Tự nhiên - Xã hội có sử dụng các bài tập, hoạt động có tính chất trò chơi, 
để phát huy được hiệu quả, khơi dậy được sự hứng thú học tập của học sinh, 
giáo viên cần lưu ý một số điểm sau:
 - Khơi dậy lòng say mê thích học hỏi của học sinh, làm cho học sinh cảm 
thấy thực sự yêu thích môn học không nên gò ép các em theo một khuôn 
thước nhất định. Biết trân trọng sự sáng tạo của học sinh.
 - Các bài tập, hoạt động có tính chất trò chơi phải góp phần thực hiện 
mục tiêu bài dạy. Phải được chuẩn bị kĩ phù hợp với đối tượng học sinh cả về 
thẩm mĩ và nội dung và hoạt động.
 - Không nên tổ chức kéo dài trò chơi sẽ ảnh hưởng tới mạch kiến thức. 
Cần biết tổ chức cho khéo trò chơi học tập cần mang đúng nghĩa học mà chơi, 
chơi mà học, tránh sự thái quá.
 - Trò chơi chỉ áp dụng với mỗi bài 1 lần. Nếu là các hoạt động, bài tập, 
trò chơi khám phá nội dung kiến thức bài học thì cần thu hút đông đảo học 
sinh tham gia, tránh hiện tượng chỉ có một nhóm học sinh tham gia.
Thứ năm: Là tăng cường tính vấn đề trong dạy học, tăng tính chủ động 
nhận thức của học sinh
 Tăng cường tính vấn đề trong dạy học, tăng tính chủ động nhận thức của 
học sinh là nội dung được thể hiện rõ nét trong phương pháp dạy học theo 
hướng phát hiện và giải quyết vấn đề.
 Trong dạy học các môn học nói chung và dạy học môn Tự nhiên - Xã 
hội nói riêng, để học sinh vừa nắm được tri thức mới, vừa nắm bắt được 
phương pháp đi tới tri thức đó, lại vừa phát triển tư duy tích cực, sáng tạo và 
có khả năng vận dụng tri thức vào giải quyết tình huống mới, thì đòi hỏi giáo 
viên phải đưa ra những bài tập, những tình huống có vấn đề. Đặt học sinh vào 
những tình huống có vấn đề để các em tự suy nghĩ tìm cách giải quyết từ đó 
tìm ra nội dung kiến thức theo yêu cầu của bài học. 
 Như vậy, với việc tăng cường tính vấn đề trong dạy học, học sinh thực 
sự được chủ động trong nhận thức của mình, các em cảm thấy hứng thú hơn 
trong quá trình học tập bởi dưới sự hướng dẫn của người thầy, bằng sự cố 
 7 học sinh.
 Như vậy, khi giáo viên đảm bảo được những nội dung trên trong quá 
trình nhận xét - đánh giá sẽ giúp học sinh được củng cố lòng tin và nâng cao 
hứng thú của các em trong học tập. Từ đó, góp phần đảm bảo, nâng cao chất 
lượng dạy và học môn Tự nhiên - Xã hội. 
Thứ bảy: Là tăng cường sử dụng và sử dụng hợp lý phương tiện, thiết bị 
dạy học trong quá trình dạy học
 Phương tiện, thiết bị dạy học góp phần quan trọng trong việc đổi mới 
phương pháp dạy học hướng vào hoạt động tích cực, chủ động, sáng tạo của 
học sinh. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học là một trong những điều kiện 
quyết định sự thành công của cải cách giáo dục.
 Môn Tự nhiên - Xã hội là môn học có trên 90% số tiết cần sử dụng thiết 
bị dạy học. Thiết bị dạy học trong môn Tự nhiên - Xã hội khá đa dạng, bao 
gồm: Vật thật, mẫu vật, tranh ảnh, mô hình, dụng cụ thí nghiệm, sơ đồ, bản đồ, 
lược đồ, đồ thị, các phương tiện nghe nhìn Trước đây người ta quan niệm 
thiết bị dạy học chỉ là phượng tiện minh họa cho lời giảng của giáo viên. 
Ngày nay người ta coi thiết bị dạy học chẳng những là phương tiện minh họa 
cho lời giảng của giáo viên mà còn là phương tiện giúp giáo viên tổ chức và 
điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh, là phương tiện phát triển tư duy 
và là một mắt xích quan trọng trong quá trình dạy học. Điều này thể hiện qua 
sơ đồ sau:
 Mục tiêu
 Nội dung Phương pháp
 Thiết bị dạy học
 Phương tiện, thiết bị dạy học giúp cho học sinh dễ dàng nhận ra những 
đặc điểm bên ngoài của sự vật hiện tượng và thấy được cả những thuộc tính 
bên trong, bản chất của sự vật hiện tượng. Phương tiện, thiết bị dạy học thực 
sự góp phần phát triển tư duy ở học sinh.
 9 Hoạt động ngoại khóa là hoạt động có tác động mạnh mẽ tới nhận thức, 
thái độ của học sinh đối với việc học môn Tự nhiên - Xã hội. Qua mỗi buổi 
ngoại khóa là một lần các em được trải nghiệm, được củng cố và mở rộng 
kiến thức của bản thân. Qua đây các em được quan sát, kiểm chứng lại kiến 
thức mà mình đã được học và có cái nhìn tổng quát hơn về mọi mặt. Hay nói 
cách khác, các tình huống, các vần đề được đưa ra trong hoạt động ngoại khóa 
sẽ giúp học sinh một lần nữa được tái hiện kiến thức; rèn tư duy; biết cách 
phân biệt đúng, sai; phải, trái; nên hay không nên để có sự lựa chọn cách 
giải quyết chính xác nhất. 
 Tuy nhiên, để phát huy được hiệu quả tối đa của các hoạt động ngoại 
khóa thì yêu cầu đặt ra đó là các hoạt động này cần phải được chuẩn bị một 
cách chu đáo, có kế hoạch, có hệ thống, phù hợp với lứa tuổi của học sinh lớp 
2. Hoạt động ngoại khóa có thể là tổ chức cho học sinh đi tham quan, tổ chức 
các cuộc thi với chủ đề về thiên nhiên, con người, xã hội Để đảm bảo hiệu 
quả, giáo viên cần phải có sự hướng dẫn tỉ mỉ tiến trình công việc để các em 
thực hiện tốt nhiệm vụ của mình. Trong khi tổ chức cho học sinh tham gia các 
hoạt động ngoại khóa, giáo viên cần tạo cho các em một tâm lý thoải mái, 
hứng thú tham gia dựa trên tinh thần tự nguyện có như thế các em mới có thể 
củng cố và tiếp nhận tri thức một cách hiệu quả theo hình thức “Học mà chơi, 
chơi mà học” là cách thức dạy học hiệu quả và chất lượng nhất. 
Thứ chín: Là khuyến khích học sinh đọc thêm sách báo, xem các chương 
trình truyền hình có nội dung kiến thức liên quan tới môn học
 Nội dung kiến thức Tự nhiên - Xã hội trong sách giáo khoa mới chỉ là 
những nội dung kiến thức cơ bản nhất. Như vậy, để học sinh hiểu sâu sắc hơn 
đối tượng về mọi mặt thì học sinh cần đầu tư thời gian tìm hiểu thêm từ nhiều 
nguồn khác nhau như tivi, sách báo Những nguồn tri thức này sẽ là những 
tài liệu vô cùng quý giá giúp các em củng cố kiến thức đã học cũng như mở 
mang thêm nhiều kiên thức liên quan. Qua đây các em sẽ thấy được nhiều mặt 
của vấn đề: Trong sách giáo khoa chỉ là những hình ảnh minh họa thì qua 
truyền hình các em sẽ thấy được sự chuyển động của các sự vật, các đối tượng 
 11