Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp học sinh Lớp 2 học tốt phân môn Luyện từ và câu

 1
 Đề tài: Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn Luyện từ và câu
 PHẦN 1: MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn đề tài
 Môn Tiếng Việt là một môn học góp phần quan trọng trong việc giúp các em 
học các môn học khác. Dạy Tiếng Việt ở Tiểu học là dạy phát triển ngôn ngữ cho 
người bản ngữ vì bản thân các em đã biết tiếng mẹ đẻ. Chúng ta cần dạy cho các 
em biết cách sử dụng ngôn ngữ sao cho phù hợp trong môn Tiếng Việt ở Tiểu học 
bao gồm nhiều phân môn như: Tập đọc, Chính tả, Kể chuyện, Tập làm văn, Tập 
viết và Luyện từ và câu. Mỗi phân môn đều có những vai trò quan trọng riêng.
 Nhưng phân môn Luyện từ và câu là một phân môn mà tôi yêu thích nhất. Vì 
đây là phân môn đóng vai trò quan trọng đối với việc phát triển ngôn ngữ của học 
sinh nói chung và đối với học sinh lớp 2 nói riêng.
 Đối với học sinh lớp 2, vốn từ của các em còn rất hạn chế, việc tìm hiểu và sử 
dụng từ còn lúng túng, gặp nhiều khó khăn cần phải được bổ sung và phát triển để 
đáp ứng nhu cầu học tập và giao tiếp. Muốn nói hay viết đúng đều phải dùng từ. 
Từ là vật liệu để cấu thành ngôn ngữ. Hiểu được nghĩa của từ đã khó, còn phải biết 
dùng từ như thế nào cho hợp văn cảnh, đúng ngữ pháp còn khó hơn. Cho nên, việc 
dạy cho học sinh nắm vững Tiếng Việt không thể không coi trọng việc dạy học 
phân môn Luyện từ và câu, đặt nền móng cho việc tiếp thu tốt các môn học khác ở 
các lớp học trên.
 Để dạy học luyện từ và câu ở lớp 2 có hiệu quả, không những đòi hỏi người 
giáo viên phải biết cách khai thác từ ngữ qua vốn sống của trẻ nhằm xây dựng hệ 
thống kiến thức trên cơ sở khai thác qua các câu có từ thuộc chủ đề nhằm bổ sung, 
củng cố, khắc sâu hệ thống kiến thức cho trẻ.
 Ngoài ra người giáo viên phải biết phối hợp một cách linh hoạt các phương 
pháp đặc trưng của môn học như phương pháp đóng vai, phương pháp thảo luận 
nhóm, hỏi đáp theo cặp, tổ chức trò chơi để học sinh được thực sự tham gia xử lí 
các tình huống có vấn đề, lĩnh hội kiến thức một cách nhẹ nhàng, tự nhiên hiệu quả
 Trong quá trình dạy học với lòng say mê nghiên cứu tìm tòi học tập cộng với 
sự yêu thích Tiếng Việt, chữ viết với những từ và câu phong phú mang nhiều ý 
nghĩa đã hướng tôi đến với đề tài:“ Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân 
môn Luyện từ và câu ” nhằm nâng cao chất lượng dạy học.
 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
 2.1. Mục tiêu nghiên cứu
 - Xác định một số nguyên nhân, học sinh chưa học tốt phân môn Luyện từ và 
câu.
 - Trên cơ sở đã đề xuất một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn 
Luyện từ và câu lớp 2.
 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 3
 - Đa dạng hóa các hình thức hạy học tổ chức dạy học phù hợp với nội dung để 
học sinh không nhàm chán thụ động.
 Ngoài ra còn phối hợp một cách linh hoạt các phương pháp đặc trưng của môn 
học như phương pháp đóng vai, phương pháp thảo luận nhóm, hỏi đáp theo cặp, tổ 
chức trò chơi để học sinh được thực sự tham gia xử lí các tình huống có vấn đề, 
lĩnh hội kiến thức một cách nhẹ nhàng, tự nhiên, hiệu quả.
 PHẦN 2: NỘI DUNG
 1. Cơ sở lý luận
 1.1. Vị trí, vai trò của phân môn Luyện từ và câu
 Phân môn Luyện từ và câu là một môn học giữ vị trí chủ đạo trong chương 
trình Tiếng Việt của lớp 2. Ngay từ đầu của hoạt động học tập ở trường, học sinh 
đã được làm quen với lí thuyết của từ và câu. Sau đó, kiến thức được mở rộng 
thêm và nâng cao dần để phục vụ cho nhu cầu ngày một tăng trong cuộc sống của 
các em cũng như trong lao động, học tập và giao tiếp.
 Vai trò quan trọng đặc biệt trong hệ thống ngôn ngữ, là đơn vị trung tâm của 
ngôn ngữ. Chính vì vậy, dạy Luyện từ và câu có vị trí rất quan trọng, không có một 
vốn từ đầy đủ thì không thể nắm được ngôn ngữ như một phương pháp giao tiếp. 
Việc dạy từ và câu ở giai đoạn đầu giúp học sinh nắm được tiếng mẹ đẻ, tạo điều 
kiện học tập và phát triển toàn diện. Khả năng giáo dục nhiều mặt của Luyện từ và 
câu là rất to lớn. Nó có nhiều khả năng để phát triển ngôn ngữ, tư duy lôgic và các 
năng lực trí tuệ như trừu tượng hóa, khái quát hóa, phân tích tổng hợp và các 
phẩm chất đạo đức như tính cẩn thận, cần cù. Ngoài ra, phân môn Luyện từ và câu 
còn có vai trò hướng dẫn và rèn cho học sinh có kĩ năng nói, đọc, viết.
 Luyện từ và câu là môn học nền tảng để học sinh học các môn học khác trong 
tất cả các cấp học sau, cũng như trong lao động và giao tiếp trong cuộc sống, bởi 
nó giúp học sinh có năng lực nói đúng. Từ đó, sử dụng Tiếng Việt văn hóa một 
cách thành thạo làm công cụ tư duy để học tập giao tiếp và lao động.
 1.2. Nhiệm vụ của phân môn Luyện từ và câu
 Dạy phân môn Luyện từ và câu ở trường tiểu học nói chung và ở lớp 2 nói 
riêng có nhiệm vụ cung cấp cho học sinh một số khái niệm từ và câu cơ bản, cung 
cấp cho các em một số kiến thức ban đầu cơ bản và cần thiết về từ, câu, các kiểu 
từ, các kiểu câu nhưng phải vừa sức đối với lứa tuổi các em.
 Dạy Luyện từ và câu có nhiệm vụ trang bị cho học sinh một hệ thống khái 
niệm, sự hiểu biết về cấu trúc ngôn ngữ và những quy luật hành chức của nó. Cụ 
thể là Luyện từ và câu ở Tiểu học giúp cho học sinh hiểu về cấu tạo của từ, khái 
niệm về từ và câu.
 Những kĩ năng mà học sinh cần đạt được trong giờ Luyện từ và câu: Biết 
dùng từ, câu trong nói và viết, nói đúng, dễ hiểu và sử dụng các câu văn hay, nhận 
ra những từ, câu không có văn hóa để loại ra khỏi vốn từ, ngoài ra học sinh còn 
nắm được văn hóa chuẩn của lời nói. 5
 Trong giao tiếp nhiều khi các em dùng từ đặt câu chưa chính xác, đôi khi còn 
lủng củng vì các em còn nhỏ tuổi, tư duy phát triển chưa cao nên các em thường 
nói và làm theo suy nghĩ của mình mà chưa có sự lựa chọn từ, câu cho thích hợp, 
chưa có sự trau chuốt trong cách dùng từ, câu trong các câu nói. Chính vì vậy, cần 
có sự hướng dẫn của giáo viên, sự định hướng đúng đắn để các em phát triển theo 
hướng tích cực. Bên cạnh đó, không phải giáo viên nào cũng có chuyên môn vững 
về Luyện từ và câu, không phải giáo viên nào cũng giỏi trong giao tiếp cũng như 
trong việc sử dụng từ và câu.
 Với những cơ sở lí luận trên và căn cứ vào thực tiễn như đã nêu trên tôi đi sâu 
vào tìm hiểu khả năng phân biệt từ và câu, khả năng nhận biết từ và cách dùng từ 
để đặt câu của học sinh Tiểu học, cụ thể là học sinh lớp 2A2 để thấy được những 
ưu điểm và khuyết điểm của học sinh trong quá trình học tập nói chung và học 
luyện từ và câu nói riêng. Từ đó nêu ra các biện pháp đề xuất cụ thể nhằm khắc 
phục được những khó khăn và vướn mắc của giáo viên và học sinh khi dạy và học 
phân môn Luyện từ và câu, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học phân môn 
này ở Tiểu học nói chung và lớp 2A2 nói riêng.
 3. Thực trạng của việc dạy và học phân môn Luyện từ và câu 
 3.1. Đặc điểm tình hình
 Năm học 2017 – 2018 tôi tiếp tục được phân công dạy lớp 2A2 với tổng số 
học sinh là 28 em, Nữ: 10 em, Dân tộc: 8 em, Nữ Dân tộc: 2 em. Đa số học sinh 
trong lớp thuộc con em thành phần nông dân, nhà ở xa trường. Hằng ngày, ngoài 
việc học tập trên lớp các em còn phải phụ giúp việc nhà để cha mẹ đi làm nên ít có 
thời gian dành cho học tập.
 3.1.1 Thuận lợi
 - Sự chỉ đạo sâu sát của Ban giám hiệu nhà trường, tồ chuyên môn có vai trò 
tích cực giúp giáo viên khối 2 dạy đúng chương trình nội dung phân môn Luyện từ 
và câu lớp 2.
 3.1.2 Khó khăn
 - Việc cung cấp giáo cụ trực quan cho phân môn Luyện từ và câu có bài 
không có tranh ảnh hoặc có lại quá ít.
 - Một số phụ huynh do có hoàn cảnh kinh tế khó khăn nên ít quan tâm tới việc 
học tập của các em và một số phụ huynh vì bận rộn với công việc ít thời gian quan 
tâm đến con em mình. Vì vậy phần lớn phụ huynh đều giao phó cho giáo viên
 - Đa số phụ huynh ít chú ý đến ngôn ngữ giao tiếp khi nói của con mình.
 Thực tế khảo sát sau khi học xong bài Bài: Mở rộng vốn từ: Từ chỉ sự vật. 
Câu kiểu Ai là gì ?( Tuần 3/ trang 27 sách giáo khoa Tiếng Việt 2, tập 1 ) ở đầu 
hai năm học 2016-2017 và 2017-2018 có kết quả như sau: 7
đủ ý nhưng chưa có hình ảnh. Các từ ngữ được dùng về nghĩa còn chưa rõ ràng. 
Việc trình bày, diễn đạt ý của các em có mức độ rất sơ lượt. Mặt khác, do thực tế 
học sinh mới được làm quen với phân môn Luyện từ và câu ở lớp 2 nên học sinh 
còn nhiều bỡ ngỡ, chưa có phương pháp học tập bộ môn một cách khoa học và hợp 
lý.
 - Vốn từ của học sinh còn hạn chế dẫn đến việc dùng từ còn sai nhiều, đặc 
biệt là học sinh người dân tộc. 
 - Trong suốt thời gian các em ít chịu khó ôn tập lại các kiến thức đã học. 
 - Do nhận thức của các em chủ yếu là cảm tính nên sự vận dụng vốn sống 
vào trong bài tập còn thiếu chính xác. Bên cạnh đó khả năng xác định từ, câu của 
học sinh còn kém, các em còn nhầm lẫn giữa dấu chấm và dấu chấm hỏi.
 - Từ việc làm bài tập của học sinh ta dễ dàng thấy được khả năng tư duy và 
sáng tạo của học sinh là chưa cao, với bài tập đòi hỏi sự tư duy và sáng tạo thì kết 
quả làm bài tập của các em còn hạn chế.
 4. Các giải pháp thực hiện
 4.1. Giới thiệu bài 
 Để có thể học tốt phân môn Luyện từ và câu, ngay từ đầu tiết học người giáo 
viên phải khơi sự tò mò, hứng thú học cho các em bằng chính lời giới thiệu của 
mình. 
 Khi giới thiệu bài Luyện từ và câu ở tuần 3:“ Từ chỉ sự vật. Kiểu câu: Ai là 
gì ?”. Đây chính là bài học với chủ đề: Bạn bè. Giáo viên có thể hỏi: Trong tuần 
các em đã học những bài tập đọc nào nói về bạn bè ? Sau khi học sinh trả lời, giáo 
viên sẽ giới thiệu : Các em đã được học những bài tập đọc nói về tình bạn. Các em 
có biết từ chỉ sự vật là gì không ? và muốn nói với kiểu câu Ai là gì ? em sẽ nói 
như thế nào. Hôm nay cô sẽ cùng các em tìm hiểu về từ chỉ sự vật và kiểu câu: Ai 
là gì?
 Hoặc tôi có thể dùng tranh ảnh để giới thiệu bài gây hứng thú, tạo nhu cầu 
học bài ở học sinh.
 Ví dụ: Khi dạy bài ở tuần 26: “ Từ ngữ về sông biển. Dấu phẩy ” Tôi đã sưu 
tầm một số tranh ảnh về các loài cá nước ngọt và nước mặn. Sau đó giới thiệu cho 
học sinh biết đây là các loài cá nhưng để biết đâu là cá nước ngọt ? Đâu là cá nước 
mặn ? Chúng ta cùng nhau tìm hiểu qua bài học hôm nay.
 4.2 Giáo viên cần phân ra các kiểu bài trong phân môn Luyện từ và câu
 a. Dạy bài lý thuyết về từ.
 Ở lớp 2, có những bài dạy về lý thuyết từ như: Từ và câu, từ ngữ chỉ sự 
Vật ( Danh từ ), Từ ngữ chỉ hoạt động, trạng thái ( Động từ ), Từ ngữ chỉ đặc điểm 
tình cảm (Tính từ ) Những bài học này là tổng kết những kiến thức được rút ra 
từ những bài tập học sinh được làm. 
 Dạy nghĩa của từ được hiểu là nội dung đối tượng vật chất, là sự phản ánh 
đối tượng của hiện thực trong nhận thức được ghi lại bằng tổ hợp âm thanh xác 
định để làm tăng vốn từ cho học sinh, giáo viên cần phải cung cấp những từ mới 9
 - Ngoài ra em còn học những môn học nào khác nữa ? ( Tự nhiên - 
 Xã hội, Đạo đức, Nghệ thuật, )
 - Trong môn Tiếng Việt em học gồm có những phân môn nào ? ( Tập đọc, 
Chính tả, Luyện từ và câu, Tập viết, Kể chuyện, Tập làm văn)
 - Trong môn nghệ thuật em thấy có những phân môn nào ? ( Thủ công, Âm 
nhạc, Mĩ thuật )
 - Sau đó giáo viên dùng những tấm bìa khác màu để phân biệt các môn học. 
Giải các bài tập hệ thống hóa vốn từ, học sinh sẽ xây dựng được những nhóm từ 
khác nhau. Để hướng dẫn học sinh làm những bài tập này giáo viên cần có những 
vốn từ cần thiết và phân biệt được các loại từ.
 Ví dụ: Chọn từ ngữ thích hợp rồi điền vào chỗ trống để tạo thành một câu 
hoàn chỉnh:
 a/ Cháu  ông bà.
 b/ Con . cha mẹ.
 c/ Em .. anh chị
 - Giáo viên phải xác định cho học sinh ở bài tập này phải điền những từ ngữ 
nói về tình cảm mà các em đã được học.
 - Sau đó học sinh có thể điền nhiều từ có nghĩa tương tự nhau như câu a. 
Cháu . Ông bà ( học sinh có thể điền: kính yêu, kính trọng, thương yêu)
 c. Dạy bài tích cực hóa vốn từ
 Dạng bài tập này không chỉ giúp học sinh nắm được nghĩa mà còn làm rõ 
khả năng kết hợp từ. Những bài tập được sử dụng ở lớp 2 là bài tập điền từ, bài tập 
đặt câu, bài tập tạo từ 
 Ví dụ: Bài: “ Từ ngữ về tình cảm ” ( tuần 12 )
 Dùng mũi tên ( ) nối các tiếng sau thành những từ có hai tiếng rồi ghi 
các từ tìm được vào dòng dưới.
 yêu
 thương Quý
 mến kính