Sáng kiến kinh nghiệm Đổi mới phương pháp dạy học Tự nhiên và xã hội Lớp 2

 Phòng giáo dục đào tạo quận thanh xuân
 Trường Tiểu học ngyễn trãi
 -------***------
 Sáng kiến kinh nghiệm
Đề tài:
 Đổi mới phương pháp dạy học 
 tự nhiên và xã hội lớp 2
 Giáo viên: Dương Quỳnh Hoa
 Lớp: 2H
 Năm học : 2013 – 2014 Đổi mới phương pháp dạy học Tự nhiên và Xã hội lớp 2
 + Chương trình môn Tự nhiên và Xã hội có cấu trúc phù hợp với nhận thức 
của học sinh.
 Chương trình môn Tự nhiên và Xã hội có cấu trúc đồng tâm phát triển qua 
các lớp, cùng là một chủ đề dạy học nhưng ở lớp 1 kiến thức trang bị sơ giản hơn ở 
lớp 2 . Và cứ như vậy mức độ kiến thức được nâng dần lên ở các lớp cuối cấp.
 Tự nhiên và Xã hội là một môn học có thể nói cung cấp, trang bị cho học 
sinh những kiến thức về Tự nhiên và Xã hội trong cuộc sống hàng ngày xảy ra 
xung quanh các em. Các em là chủ thể nhận thức, vậy nên khi giảng dạy giáo viên 
tích cực đổi mới phương pháp dạy học cho phù hợp với đặc điểm nhận thức của lứa 
tuổi học sinh, để có những hoạt động tích cực đến quá trình lĩnh hội tri thức của trẻ. 
Người giáo viên phải thường xuyên có biện pháp tâm lí, kích thích học sinh học tập 
như : khen ngợi tuyên dương, thưởng điểm, tạo hứng thú cho học sinh phát triển 
ghi nhớ các biểu tượng, khái niệm kiến thức đến từ cả 5 giác quan nghe, nhìn sờ 
mó, nếm, ngửi. Vì thế giáo viên cần thay đổi hình thức tổ chức hoạt động làm 
phong phú các hoạt động học tập, tăng cường phương pháp phát triển khả năng 
quan sát tri giác của học sinh để giúp các em chủ động tiếp thu tri thức, hiểu bài 
nhanh, khắc sâu và nhớ lâu kiến thức bài học.
 Tóm lại: Việc thay đổi các phương pháp dạy học cho phù hợp với nội dung 
chương trình và đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp học, nội dung học tập của 
môn học cần phải đi song song với quá trình tri giác, chú ý, tư duy của học sinh.
3. Cơ sở thực tiễn.
a. Thuận lợi.
 * Giáo viên
 - Với chương trình thay sách, giáo viên được hướng dẫn cách xây dựng thiết 
kế bài học theo hướng mới có phân chia từng hoạt động cụ thể, rõ ràng, có chỉ dẫn 
các phương pháp theo từng chủ đề.
 - Giáo viên được học tập các chuyên san, tham gia dự các chuyên đề của 
trường bạn , đặc biệt là được tiếp cận với việc ứng dụng công nghệ thông tin trong 
giảng dạy.
 - Cùng với việc đổi mới nội dung chương trình ở lớp 2, môn Tự nhiên và Xã 
hội là một môn học được thay đổi nhiều, về nội dung chương trình và cấu trúc sách 
 2 Đổi mới phương pháp dạy học Tự nhiên và Xã hội lớp 2
 Phần II: Giải quyết vấn đề
I/ Nội dung chương trình môn Tự nhiên và Xã hội.
 Lớp 2: Tiếp nối chương trình môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1, môn Tự nhiên 
và Xã hội lớp 2 cũng được xây dựng theo hướng tích hợp nội dung kiến thức của 
môn giáo dục sức khoẻ. Chương trình môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 gồm 35 bài 
tương ứng với 35 tiết, trong đó có 31 bài học mới và 4 tiết ôn tập, được phân phối 
theo 3 chủ đề: Con người và sức khoẻ; Tự nhiên ; Xã hội .
 * Chủ đề: Con người và sức khoẻ (10 bài)
 + Cơ quan vận động (cơ xương và khớp xương; một số cử động vận động; 
phòng chống cong vẹo cột sống; tập thể dục và vận động thường xuyên để cơ và 
xương phát triển)
 + Cơ quan tiêu hoá (nhận biết trên sơ đồ, vai trò của từng cơ quan trong hệ 
tiêu hoá; ăn sạch, uống sạch, phòng nhiễm giun).
 * Chủ đề xã hội (13 bài)
 + Gia đình: Công việc của các thành viên trong gia đình; cách bảo quản và sử 
dụng một số đồ dùng trong nhà; giữ sạch môi trường xung quanh nhà ở và khu vệ 
sinh, chuồng gia súc ; an toàn khi ở nhà ; phòng tránh ngộ độc.
 + Trường học: Các thành viên trong nhà trường và công việc của họ; cơ sở 
vật chất của nhà trường; giữ vệ sinh trường học, an toàn khi ở trường, 
 + Huyện hoặc Quận nơi đang sống: cảnh quan tự nhiên, nghề chính của nhân 
dân, các đường giao thông, các phương tiện giao thông; một số biển báo giao 
thông; an toàn giao thông (quy tắc đi những phương tiện giao thông công cộng).
 * Chủ đề tự nhiên (12 bài)
 + Thực vật và động vật: Một số loài cây và một số loài vật sống trên cạn và 
sống dưới nước .
 + Bầu trời ban ngày và ban đêm: Mặt trời ; cách tìm phương hướng bằng Mặt 
trời; Mặt trăng và các vì sao.
 4 Đổi mới phương pháp dạy học Tự nhiên và Xã hội lớp 2
 - Với học sinh lớp 2 giáo viên chỉ nên đề xuất những vấn đề đơn giản phù 
hợp với nhận thức của các em vì tư duy của các em còn mang tính khái quát.Cũng 
với cách tổ chức như vậy nhưng giáo viên đưa ra những tình huống của nội dung 
học tập gắn liền với thực tế cuộc sống để học sinh tham gia giải quyết bằng cách 
diễn đạt không cần kịch bản. Đó chính là cách giáo viên sử dụng phương pháp 
nghiên cứu tình huống và đóng vai.
 - Để phát huy được ưu thế của phương pháp này người giáo viên cần thực 
hiện theo các bước sau:
 + Lựa chọn tình huống.
 + Chọn người tham gia.
 + Chuẩn bị diễn xuất.
 + Đánh giá kết quả.
 Đây là nhóm phương pháp đặc trưng, sử dụng chính trong chủ đề “Xã hội”. 
Nó tập cho học sinh, kĩ năng nghiên cứu giải quyết vấn đề về kiến thức do bài học 
đặt ra.
 Ví dụ : Bài 13 : Giữ sạch môi trường xung quanh nhà ở .
 *Hoạt động 1: Giáo viên tổ chức cho học sinh quan sát các hình trong 
SGK/28 - 29, sau đó thảo luận theo nhóm nội dung các câu hỏi (sử dụng máy chiếu 
chiếu các slide câu hỏi và các tranh trong sgk) như sau: 
 + Mọi người trong từng tranh đang làm gì để môi trường xung quanh nhà ở 
sạch sẽ?
 + Những tranh nào cho biết mọi người trong nhà đều tham gia làm vệ sinh 
xung quanh nhà ở? 
 + Giữ vệ sinh môi trường xung quanh nhà ở có lợi gì?
Sau khi nghe các nhóm trình bày ý kiến, nhóm khác bổ sung, giáo viên nêu rõ tác 
dụng của việc giữ sạch môi trường xung quanh nhà ở và kết luận.
 * Hoạt động 2: Giáo viên tổ chức cho học sinh đóng vai theo tình huống: “ 
Bạn Huy ở đầu ngõ rủ em chơi đá bóng trong khi em đang quét sân, em sẽ ứng xử 
như thế nào?”
 Giáo viên theo dõi diễn xuất của các em, hướng dẫn các học sinh còn lại 
nhận xét đánh giá cách ứng xử của các bạn .
 6 Đổi mới phương pháp dạy học Tự nhiên và Xã hội lớp 2
 Giáo viên tổ chức cho học sinh thực hành luyện tập, để củng cố và khắc sâu 
kiến thức về vệ sinh ăn uống và hoạt động của các cơ quan vận động tiêu hoá. 
 - Học sinh làm phiếu bài tập với nội dung:
 Đánh dấu + vào trước câu trả lời đúng: 
 Trước khi ăn phải rửa tay sạch sẽ.
 Không nên ăn nhiều rau trong bữa ăn.
 Tập thể dục buổi sáng là rất tốt đối với sức khoẻ.
 Nên ăn nhiều cá, thịt để cơ thể khoẻ mạnh và chóng lớn.
 Sau khi kiểm tra nội dung của phiếu học tập, giáo viên nên đặt câu hỏi để 
học sinh nêu rõ lí do vì sao lại trả lời như vậy.
 - Học sinh thực hiện một số các động tác vận động, để thấy được hoạt động 
của các cơ quan trong cơ thể.
 Nhóm 3: Phương pháp điều tra và phương pháp hỏi đáp
 Phương pháp điều tra giúp tổ chức và hướng dẫn học sinh tìm hiểu vấn đề, 
sau đó dựa trên thông tin thu nhập tiến hành phân tích so sánh, khái quát hoá để rút 
ra kết luận. Còn phương pháp hỏi đáp yêu cầu giáo viên tổ chức đối thoại với học 
sinh, nhằm dẫn dắt học sinh tự rút ra kết luận khoa học, hoặc vận dụng kiến thức 
vào thực tế. Phương pháp này được coi là công cụ tốt nhất đến việc lĩnh hội kiến 
thức của học sinh, giúp giáo viên đánh giá kết quả thu nhận kiến thức đó và nhờ 
vậy giáo viên điều chỉnh nội dung, phương pháp dạy cho phù hợp.
 Nhóm phương pháp này sử dụng chủ yếu trong chủ đề: “ Tự nhiên ”, nhằm 
kích thích học sinh tích cực nghiên cứu tìm hiểu kiến thức ở chủ đề này, học sinh 
có rất nhiều vốn sống, vốn hiểu biết để tham gia vào bài học. Những loài cây, con 
vật sống trên cạn, dưới nước. Mặt Trăng, Mặt Trời, các Vì Sao đều là những loài 
vật, sự vật trong thiên nhiên gần gũi với các em hàng ngày. Vì vậy giáo viên nên 
chú ý tổ chức các hình thức học tập như: ở ngoài thiên nhiên, hoạt động triển lãm, 
trưng bày các vật thật, tranh ảnh, để giờ học thêm sinh động, học sinh học tập hăng 
hái, tích cực, kiến thức của bài học sẽ được học sinh nhớ lâu và khắc sâu hơn. 
 Ví dụ: Bài 26: Một số loài cây sống dưới nước. .( Có sử dụng công nghệ 
thông tin )
 8 Đổi mới phương pháp dạy học Tự nhiên và Xã hội lớp 2
 - Trình tự quan sát.
 Ví dụ: Bài 26 : Một số loài cây sống dưới nước.
 Giáo viên tổ chức cho học sinh quan sát cây hoa súng , hoa sen , cây nong 
tằm ( chiếu trên máy chiếu) ; cây rau rút(vật thật) và SGK để thấy được nhóm 
cây sống trôi nổi trên mặt nước và nhóm cây có rễ bám sâu vào bùn ở đáy nước. 
Đồng thời học sinh nêu được ích lợi của nhóm cây ấy.
 Trên đây là các nhóm phương pháp sử dụng trong từng chủ đề học tập 
của môn Tự nhiên và Xã hội Lớp 2.Mặc dù mỗi chủ đề có những phương pháp 
đặc trưng riêng nhưng giáo viên cần phối hợp sử dụng linh hoạt các phương 
pháp khác nhau để nâng cao hiệu quả giờ dạy. Qua kinh nghiệm giảng dạy cho 
thấy trong một giờ học không bao giờ chỉ dùng một phương pháp dạy học mà 
thành công. Một bài giảng tốt là kết quả của việc phối hợp sử dụng nhiều 
phương pháp dạy học một cách linh hoạt, hợp lý thì giờ học mới đạt kết quả cao.
III. Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự 
nhiên và Xã hội lớp 2.
 1. Tổ chức tốt các hoạt động dạy – học.
 Mục tiêu đổi mới của môn học là nhằm tăng cường hoạt động học tập của cá 
nhân học sinh nên tổ chức dạy học theo hướng sáng tạo chính là trọng tâm của việc 
đổi mới. Vì vậy, để đưa học sinh trở thành chủ thể nhận thức, chủ động tích cực 
tiếp thu kiến thức mới. Giáo viên cần khéo léo tổ chức các hoạt động dẫn dắt học 
sinh chiếm lĩnh kiến thức mới theo hướng hoạt động tích cực hoá. Muốn vậy người 
giáo viên cần xác định đúng tầm quan trọng của môn học, ý nghĩa của môn học để 
đảm bảo các yêu cầu:
 - Dạy đủ số tiết, số bài quy định.
 - Dạy đủ thời gian , đi đúng quy trình đã thống nhất của một tiết dạy khi 
thiết kế bài học.
 - Dạy đúng theo hướng đổi mới các phương pháp tổ chức, các hoạt động học 
tập để học sinh tích cực tham gia xây dựng bài học.
 Đồng thời: Khi tổ chức dạy học, giáo viên cũng cần chú ý đến nghệ thuật thu 
hút học sinh, cần tạo ra những động cơ gần thúc đẩy các em học tập, như tuyên 
dương, khen ngợi, thưởng điểm.Kĩ thuật giao việc của giáo viên cũng cần phải 
 10 Đổi mới phương pháp dạy học Tự nhiên và Xã hội lớp 2
 3. Sử dụng hiệu quả đồ dùng dạy học
 Khi thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, việc sử dụng đồ dùng dạy học 
là cực kỳ quan trọng với tất cả các môn học. Đồ dùng dạy học quyết định sự thành 
công của một tiết dạy. Vì vậy, trước mỗi tiết dạy người giáo viên cần chuẩn bị đầy 
đủ các đồ dùng phục vụ cho tiết dạy của mình. Giáo viên phải có phương pháp sử 
dụng thích hợp đối với mỗi loại thiết bị dạy học . Giáo viên cần sử dụng thiết bị dạy 
học như một nguồn cung cấp kiến thức chứ không phải để minh hoạ cho bài học, 
làm đẹp cho giờ học. Ngày nay khi bùng nổ công nghệ thông tin thì việc đưa công 
nghệ thông tin vào giảng dạy là một thuận lợi lớn đối với mỗi tiết dạy. Vì vậy để 
làm được những tiết giáo án điện tử thành công người giáo viên cần tìm tòi, sáng 
tạo, sưu tầm tranh ảnh trong thực tế để đưa vào bài giảng những hình ảnh đẹp nhất. 
 Khi sử dụng đồ dùng dạy học, giáo viên cần phải lưu ý một số điểm sau:
 - Lựa chọn đồ dùng dạy học phù hợp với nội dung bài học.
 - Cần nghiên cứu, sử dụng thành thạo các loại đồ dùng.
 - Lựa chọn đúng thời điểm phù hợp để đưa ra đồ dùng.
 - Cần huy động tối đa những đồ dùng học tập học sinh có thể chuẩn bị được 
để phục vụ cho các hoạt động tập thể, tranh ảnh, vật thật.
 Đối với học sinh cần phải chuẩn bị đầy đủ các đồ dùng học tập đã được giáo 
viên giao ,tham gia xây dựng bài học một cách hiệu quả.
 Ví dụ: Bài 24 :Cây sống ở đâu?
 - Học sinh phải chuẩn bị sưu tầm tranh ảnh, cây lá thật quanh các em để 
phục vụ cho bài học.
 Ví dụ: Bài 25: Một số loài cây sống trên cạn 
 - Giáo viên cần chuẩn bị các loài cây có xung quanh như: Cây ngô, cành 
thông, cây đu đủ, cây sả, cây lạc
 Ví dụ: Bài 28: Một số loài vật sống trên cạn.( Có sử dụng công nghệ 
thông tin )
 Việc đưa tranh ảnh với các con vật có trong bài. Giáo viên đã sưu tầm thêm 
tranh ảnh con vật khác gần gũi với các em, để giới thiệu thêm cho các em rõ hơn về 
loài vật sống trên cạn, nhưng ở xứ nóng, xứ lạnh. Loài vật sống hoang dã , hoặc vật 
nuôi. Để các em tìm hiểu thêm về ích lợi của các con vật đó.
 12